مسیر اقتصاد/ در سال‌های اخیر سازمان تجارت جهانی به عنوان مسئول قاعده‌گذاری و نظارت بر اجرای قوانین تجارت بین‌الملل، با انتقادات فراوانی مواجه بوده است. علاوه بر این به دلیل جلوگیری آمریکا از اضافه شدن داور جدید به نهاد داوری WTO، این سازمان یکی از کلیدی‌ترین بازوهای اجرایی خود را از دست داده است و عملا قوانین این نهاد الزام اجرایی ندارد.
تعطیلی نهاد داوری سازمان تجارت جهانی در آستانه ۲ سالگی
دولت دونالد ترامپ در آمریکا در طول ۴ سال فعالیت خود به عنوان رئیس جمهور، همواره موضعی منفی نسبت به سازمان تجارت جهانی داشت. مقامات آمریکایی در آن زمان بارها علیه WTO موضع گرفتند و با وضع تعرفه‌های تجاری متعدد، قواعد این سازمان را نقض کردند.
دولت ترامپ برای چند سال از عضویت داور جدید به نهاد داوری سازمان تجارت جهانی جلوگیری کرد. به دلیل سهم رای بالای آمریکا در سازمان تجارت جهانی، امکان اضافه شدن داور جدید بدون مجوز این کشور وجود نداشت و این اقدام موجب شد با پایان یافتن دوره مسئولیت داورهای موجود، این نهاد به مرور داوران خود را از دست بدهد و جایگزینی برای آن‌ها تعیین نشود؛ به طوریکه اکنون هر ۷ جایگاه داور در سازمان تجارت جهانی بدون متولی هستند و عملا این نهاد هیچ داوری ندارد.
کاهش داوران نهاد داوری سازمان تجارت جهانی موجب شد امکان رسیدگی به پرونده‌های تجاری از بین برود و اکنون نزدیک به ۲ سال است که چنین روندی بر WTO حاکم است.
دولت بایدن مسیر ترامپ در مخالفت با WTO را ادامه داد
بسیاری معتقد بودند با روی کار آمدن دولت دموکرات بایدن در آمریکا، این کشور مسیر گذشته در تعاملات بین‌المللی از جمله در مواجهه با سازمان تجارت جهانی را تغییر خواهد داد. اما اکنون که بیش از ۱۰ ماه از آغاز به کار رسمی دولت بایدن گذشته است، نشانه‌ای از تغییر رویکرد در این زمینه دیده نمی‌شود و در این مدت دولت بایدن نیز از اضافه شدن داور جدید به نهاد داوری WTO ممانعت کرده است.
این رویکرد دولت آمریکا نشان می‌دهد انتقادها به عملکرد سازمان تجارت جهانی، مختص دولت جمهوری خواه ترامپ در آمریکا نبوده است و حتی طرفداران تجارت جهانی در آمریکا و دیگر کشورها نیز از وضعیت فعلی این سازمان رضایت ندارند.
دولت بایدن تنها شعار همراهی با WTO می‌دهد
تفاوت رویکرد دولت بایدن با دولت ترامپ در مواجهه با سازمان تجارت جهانی، دست کم تا امروز تنها به وعده همراهی دادن محدود شده است. برخلاف دولت ترامپ، مقامات دولت بایدن در سخنان خود از جایگاه مهم WTO از عرصه تجارت بین‌الملل سخن می‌گویند و بر لزوم تقویت این سازمان تاکید می‌کنند. اما اقدامات آمریکا همچنان روند تضعیف این سازمان را تشدید کرده است.
به طور مثال می‌توان به اظهارات اخیر خانم کاترین تای، نماینده دولت بایدن در مذاکرات تجارت خارجی، اشاره کرد که ضمن تاکید بر پایبندی دولت آمریکا به سازمان تجارت جهانی، از عملکرد نهاد داوری WTO انتقاد کرده و گفته است: «رسیدگی به پرونده‌ها در این نهاد طولانی، پرهزینه و بحث برانگیز است و باید تغییر کند. ما به دنبال تغییر روش فعلی این نهاد و عادلانه نمودن آن هستیم و در این مسیر از پیشنهادات کشورها استقبال می‌کنیم. اکنون زمان اصلاح روندهاست و کشورها باید برای این اصلاحات عزم بیشتری داشته باشند.»[۱]
آینده پرابهام سازمان تجارت جهانی
آنچه مسلم است اینکه درحال حاضر سازمان تجارت جهانی عملا جایگاه خود در راهبری عرصه تجارت بین‌الملل را از دست داده و کشورها به سمت ایجاد قواعد و ترتیبات دوجانبه حرکت کرده‌اند. در این شرایط تمامی کشورها بر لزوم اصلاح ساختاری WTO تاکید دارند اما تفاهم تمامی اعضا بر کیفیت این اصلاحات بسیار بعید به نظر می‌رسد.
عرصه تجارت بین‌الملل در دنیای امروز تفاوت‌های زیادی با دوران پس از جنگ جهانی دوم و یا اواسط دهه ۱۹۹۰ میلادی دارد. در آن زمان آمریکا به نوعی ابرقدرت اقتصادی جهان بود و توانست کشورها را مطابق با میل خود با قواعد GATT و سازمان تجارت جهانی همراه کند. اما در شرایط کنونی آمریکا قدرت سابق را ندارد و عملا تفاهم بر سر کیفیت اصلاح ساختاری WTO غیر ممکن است و هیچ چشم انداز روشنی پیش روی این سازمان قابل تصور نیست.
پینوشت:
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
