مسیر اقتصاد/ مالیات سالانه املاک و خودروهای گران قیمت در مرحله طراحی و اجرا با چالش‌ها و ملاحظاتی مواجه است که باید آنها را در نظر گرفت. مقاومت اجتماعی ثروتمندان و شناسایی و ارزشگذاری املاک و خودروهای گران‌قیمت از مهمترین چالش‌ها است. درنظرگرفتن چالش‌های اجرایی و ارائه راهکار در مرحله طراحی قانون باعث ایجاد ضمانت اجرا برای آن خواهد شد.
مقاومت اجتماعی ثروتمندان و شبهه کاهش رشد اقتصادی
مقاومت اجتماعی عمدتاً محصول تعارض منافع است. بنابراین واکنش ذی‌نفعان و مقاومت در مقابل تغییر باید از جمله نکات مدنظر قانونگذار باشد. در واقع نباید هر گونه مخالفتی را کارشناسی قلمداد کرد بلکه باید با واکاوی آن، به سهم تعارض منافع نیز توجه کرد. طبیعی است برخی ثروتمندان در مواجهه با این پایه‌های مالیاتی مقاومت کرده و مانع از پیشبرد آن می‌شوند.
عدهای نیز مخالف اخذ مالیات بیشتر از ثروتمندان هستند، زیرا این کار را باعث کاهش رشد اقتصادی می‌دانند. این افراد رشد اقتصادی و دریافت مالیات از ثروتمندان را در تضاد با یکدیگر می‌بینند و استدلال می‌کنند که این مالیات‌ها موجب فرار سرمایه خواهد شد. این درحالیست که ثروت یک متغیر ذخیره‌ای و حاصل انباشت درآمد است، لذا اخذ مالیات از آن تاثیر متفاوتی بر متغیرهای کلان اقتصادی در مقایسه با مالیات بر درآمد نخواهد داشت. ضمن اینکه باید توجه داشت که مالیات دریافتی توسط دولت صرف هزینه‌های جاری (حقوق)، سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی خواهد شد.
آبیجیت بنرجی برندۀ جایزۀ نوبل ۲۰۱۹ با تحقیق روی این مسئله اظهار داشت: «اگر مالیات بیشتری از صاحبان کسب و کار که ثروت زیادی دارند بگیرید و میان مردم تقسیم کنید، افزایش قدرت خرید و در نتیجه تقاضا در بازار باعث رشد سرمایه‌گذاری (و در بلند مدت توسعه) خواهد شد. شگفت انگیز است که به بهانۀ رشد اقتصادی چنان به نابرابری در جهان دامن زده شده که وضعیت در بعضی از کشورها به مرز انفجار رسیده است.[۱]»
تعیین مبنای ارزشگذاری، مهمترین چالش اخذ مالیات
مشخص کردن مبنای ارزش گذاری و تعیین قیمت دارایی، مهمترین موضوع در بحث ارزشگذاری و اخذ مالیات سالانه املاک و خودرو است. مثلاً اگر مبنای ارزش گذاری، استفاده از ظرفیت ماده ۶۴ قانون مالیات‌های مستقیم یعنی ارزش معاملاتی ملک[۲] باشد، ارزشگذاری دقیق نخواهد بود.
زیرا ارزش معاملاتی در بیشترین حالت خود، ۲۰ درصد میانگین قیمت‌های روز املاک منطقه خواهد بود. بر این اساس بخش عظیمی از املاک و مستغلات به علت این شیوه تعیین ارزش معاملاتی (ناچیز بودن ارزش معاملاتی در مقایسه با ارزش بازاری املاک و به عبارتی پایین بودن شاخص نسبت ارزیابی[۳]) از شمول مالیات مذکور معاف می‌گردند.
راهکار پیشنهادی برای رفع چالش ارزشگذاری
برای حل این مشکل میتوان ضریبی از ارزش روز منطقه‌ای (ارزش معاملاتی همان سال) املاک را معیار قرار داد که به نزدیک شدن ارزشگذاری به قیمت‌های روز املاک منجر شود و بدین طریق، ایراد ناشی از در نظر گرفتن ارزش معاملاتی برطرف شود.
لازم به ذکر است ارزش روز برای هر خانه بر اساس میانگینی از ارزش روز عرصه و اعیان املاک و مستغلات آن منطقه قابل محاسبه است و نمیتوان ارزش روز تک تک خانه‌ها را به صورت دقیق مشخص کرد؛ زیرا در یک بلوک خانه‌ها یکسان نیستند و هرکدام با توجه به نوع مصالح به کار رفته و سازه‌های متفاوت و نیز قدمت خانه، قیمت های متفاوتی دارند.
برای ارزشگذاری انواع خودروهای تولید داخل و وارداتی نیز میتوان از قیمت‌های مشخص‌شده ذیل تبصره ۶ ماده ۴۲ قانون مالیات بر ارزش افزوده استفاده کرد. در این صورت باید قیمت‌های مشخص شده با توجه به قیمت‌های بازاری به‌روز شوند. همچنین برای قیمت‌گذاری خودروهای وارداتی، قیمت خودرو در سال ورود به ایران ملاک نیست بلکه قیمت روز آنها ملاک است.
چالش شناسایی دارایی‌های مشمول با وجود اسناد عادی
عدهای از کارشناسان، شناسایی دارایی‌های مشمول این مالیات‌ها را دشوار می‌دانند. یکی از دلایل دشواری شناسایی دارایی‌ها، موضوع اسناد عادی است؛ از آنجا که در بعضی کشورها از جمله ایران، حجم قابل توجهی از معاملات در دفاتر رسمی ثبت اسناد صورت نگرفته و به صورت اسناد عادی ثبت می‌شود (معاملات غیر رسمی)، شناسایی صاحبان فعلی املاک و دارایی‌ها دشوار است. البته توجه به این نکته که صاحبان املاک با ارزش بالا، ریسک اسناد عادی را نمی‌پذیرند نیز حائز اهمیت است.
با وجود این، در رابطه با شناسایی املاک و خودروها در کشور ما راه‌هایی وجود دارد که در صورت اجرای دقیق، میتوان این چالش را مرتفع کرد. در شناسایی املاک و مستغلات، با توجه به شیوه‌ای که برای تکمیل سامانه جامع املاک و اسکان اتخاذ شده است و در حال اجراست، نباید مشکلی وجود داشته باشد، البته به شرطی که فرآیند اجرایی این سامانه به درستی طی شود. در رابطه با خودروها نیز از طریق اطلاعاتی که نیروی انتظامی در اختیار دارد (پلاک‌های ثبت شده) به راحتی میتوان شناسایی را انجام داد.
پینوشت:
[۱] روزنامه تعادل، شماره: ۱۵۶۷۷۷
[۲] ارزش معاملاتی املاک مبنای محاسبه مالیات های مربوط به املاک و مستغلات مانند عوارض سالیانه شهرداری، مالیات نقل و انتقال ملک در اداره دارایی و … است.
[۳] نسبت ارزش ارزیابی شده ملک به ارزش بازاری آن را گویند (Assessment Ratio)
انتهای پیام/ مالیات
