مسیر اقتصاد/ پایه‌های مالیاتی با اهداف متفاوتی وضع می‌شوند. برخی جنبه درآمدی دارند و برخی برای تنظیم‌گری در فعالیت‌های اقتصادی به کار گرفته می‌شوند. پایه‌هایی نیز با هدف بازتوزیع درآمد و کاهش شکاف طبقاتی اعمال می‌شوند.
اثر آشکار مالیات بر ثروت در بازتوزیع ثروت و کاهش شکاف طبقاتی
در کشورهایی که شکاف طبقاتی در آنها زیاد است، مالیات های حوزه ثروت به کاهش شکاف طبقاتی کمک خواهد کرد.[۱] بررسی تجارب جهانی نشان میدهد عمده ثروت ثروتمندان، به واسطه درآمدهایی از محل عایدی سرمایه حاصل شده است[۲]. لذا برای جلوگیری از انباشت ثروتهای غیرمولد باید کسب ثروت و درآمد از این مسیر با وضع مالیات بر عایدات سرمایه‌ای هزینه‌دار شود.
اما در هر حال کشور ما به دلیل عدم اخذ مالیات بر عایدی سرمایه و همچنین وجود نظام ناکارآمد مالیات بر درآمد[۳]، با پدیده انباشت بیش از حد درآمد و ایجاد ثروتهای فراوان توسط درصد کمی از اعضای جامعه، مواجه شده است که این خود یکی از ضرورتهای اخذ مالیات های مبتنی بر ثروت و دارایی، از جمله مالیات سالانه املاک و خودرو است.
اثر منفی و بلندمدت تمرکز ثروت بر رفاه اقتصادی عمومی
زمانی که انباشت درآمد به ایجاد ثروتهای غیرمولد فراوان منجر شود، به مرور تاثیر خود را بر رفاه اقتصادی جامعه گذاشته و شکاف طبقاتی در جامعه افزایش پیدا میکند. پرداختن به تقاضای نادرست (تقاضایی که از نیازی غیر حقیقی نشات گرفته است)، تخصیص غیر بهینه منابع و در نتیجه ایجاد چرخه‌ای که شکاف طبقاتی را افزایش میدهد، رفاه اقتصادی را متزلزل میکند.
بنابراین چنین ثروت‌هایی اگرچه در نگاه اول مانع رونق اقتصادی نیستند، اما رفاه اقتصادی را برای عده‌ای کاهش داده و آثار زیانبار اقتصادی خود را در بلندمدت با افزایش فاصله طبقاتی و کاهش فعالیت‌های مولد و کاری نشان می‌دهند.
کمک مالیات بر ثروت به افزایش درآمد پایدار دولت و کاهش کسری بودجه
ایجاد پایه‌های جدید مالیاتی متناسب با شرایط کشور، به نحوی که نگاه درستی به ظرفیت مالیاتی این پایه‌ها شود، می‌تواند منجر به افزایش درآمد پایدار دولت و کاهش کسری بودجه گردد.
راهکارهایی که دولت در چند سال گذشته برای جبران کسری بودجه به سراغ آنها رفته است، عموما از مسیر ناپایدار و تورم زا بوده که برداشت از صندوق توسعه ملی، دریافت تنخواه از بانک مرکزی، انتشار اوراق مشارکت، واگذاری دارایی‌های منقول (خصوصی سازی) و فروش اموال غیر منقول از جمله آن بوده است. حال آنکه عمده این روش‌ها به صورت غیرمستقیم وابسته به درآمدهای نفتی است.
در شرایطی که منابع درآمدی ناپایدار هستند، ضرورت تکیه به منابعی که درآمد پایدار و درستی را تامین می‌کنند، بیش از پیش احساس میشود. از پایدارترین منابع برای تامین بودجه، مالیات است. هر چقدر سهم درآمدهای مالیاتی از منابع عمومی دولت بیشتر شود، اقتصاد کلان از خطراتی چون افزایش نقدینگی، تورم و کسری بودجه مصون تر خواهد بود.
طی سال های اخیر، سهم درآمدهای مالیاتی از منابع عمومی دولت پیشرفت قابل توجهی نداشته و در بهترین حالت به ۴۰ درصد رسیده است. حال آنکه در کشورهای پیشرفته، این شاخص عموما بیش از ۷۰ درصد است.[۴]
در این بین مالیات سالانه املاک و خودروهای لوکس ظرفیت درآمدی جدیدی محسوب میشود که بواسطه بررسی کارشناسان و اظهارنظرهای آنان، میتوان گفت حداقل ۴۰۰۰ میلیارد تومان درآمد جدید نصیب دولت خواهد کرد.[۵]
این درآمد به نحوی به دست دولت می‌رسد که فشار جدیدی بر اکثریت مردم وارد نمی‌کند، زیرا عمده صاحبان املاک و خودروهای گران قیمت از اقشار ثروتمند هستند و درصد کمی از افراد جامعه را شامل می شوند. لذا با توجه به اینکه عمده بار مالیاتی به ثروتمندان تحمیل میشود، به بهبود عدالت مالیاتی کمک میکند.
امکان استفاده از ظرفیت تنظیم‌گری مالیات سالانه املاک و خودروهای لوکس
یک کارکرد دیگر برای وضع مالیات سالانه املاک و خودروهای لوکس، تنظیم‌گری است. این مهم به دو صورت ممکن خواهد بود:
۱- جلوگیری از تبلور سرمایه در کالاهای تجملی و لوکس و کاهش تمایل افراد نسبت به این کالاها و نیز زمینه‌سازی برای هدایت سرمایه به بخش‌های مولد (البته برای تحقق این مورد عوامل دیگری همچون مالیات بر عایدی سرمایه نیاز است و مالیات سالانه املاک و خودروهای گران‌قیمت به تنهایی اثر مطلوبی ندارد).
۲- صرف درآمدهای بدست آمده از این پایه‌های مالیاتی در فعالیت‌های تولیدی توسط دولت؛ اگر درآمدهای حاصل از این پایه‌های مالیاتی صرف سرمایه‌گذاری در طرح‌های تولیدی شود، با ایجاد اشتغال، رفاه اقتصادی افزایش می‌یابد. در همین راستا میتوان درآمد حاصله را برای تولید مسکن با اولویت اقشار کم درآمد اختصاص داد.
سهم کم مالیات بر دارایی در بین سایر پایه‌های مالیاتی
با توجه به کم بودن سهم این مالیات (مالیات بر دارایی) در جهان برای کشورهای مختلف[۶]، میتوان گفت که جنبه بازتوزیعی و تنظیمی این مالیات در مقابل جنبه درآمدی آن از اولویت بالاتری برخوردار است.
-
- درصد مالیات بر ثروت از کل درآمدهای مالیاتی در کشورهای جهان
جدول زیر میزان درآمد مالیات بر ثروت و سهم آن از کل درآمدهای مالیاتی در ایران را نشان میدهد[۷] (ارقام به میلیارد ریال) :
نرخ نسبتا پایین و نقد شوندگی نسبتا بالای این مالیات‌ها، باعث میشود که علاوه بر استقبال دولت‌ها از این نوع مالیات، از طرف مردم نیز مقاومت قابل توجهی برای پرداخت وجود نداشته باشد.
مصارف مالیات بر دارایی
لازم به ذکر است مصارف مالیات بر دارایی در کشورهای مختلف، متفاوت است، اما این درآمد به صورت کلی در چند محل مورد استفاده قرار می‌گیرد؛ زیبا سازی فضای شهری، خدمات شهری همچون سیستم حمل و نقل عمومی و خدمات بیمارستانی، آتش نشانی، نیروهای انتظامی، کیفیت آموزشی منطقه و … از جمله موارد مصرف است که معمولا نرخ این نوع مالیات نیز متناسب با این خدمات تعیین میشود.
در همین راستا اگر قصد مصارف فوق وجود داشته باشد، بهتر است از شهرداری‌ها برای اخذ مالیات سالانه املاک استفاده شود. زیرا بدین طریق هم اخذ این مالیات سهل الوصول‌تر خواهد بود (با توجه به شناخت و اطلاعات شهرداری‌ها نسبت به املاک منطقه خودشان) و هم مودیان راحت‌تر به این مالیات تن می‌دهند.
پینوشت:
[۱] مسیر اقتصاد، شناسه خبر: ۱۱۱۹۸۱
[۲] مسیر اقتصاد، شناسه خبر: ۱۱۸۳۳۹
[۳] تسنیم،شناسه خبر: ۱۳۴۲۸۹۹
[۴] مسیر اقتصاد، شناسه خبر: ۱۰۱۹۳۱
[۵] تجارت نیوز، شناسه خبر: ۴۲۳۵۰۴
[۶] OECD, Revenue Statistics 2020
[۷] آمارهای ارائه شده توسط بانک مرکزی و سازمان امور مالیاتی کشور
انتهای پیام/ دولت و حاکمیت
