مسیر اقتصاد/ در یادداشت قبل شرایط توجیه‌پذیری استقراض خارجی مورد بررسی قرار گرفت و ضرورت بررسی میزان تحقق این شرایط پیش از اقدام به استقراض خارجی و مخاطرات بی توجهی به آن تبیین شد. در این یادداشت مدل‌های مختلف استفاده از سرمایه خارجی در تأمین مالی پروژه‌ها و جایگاه استقراض خارجی در این مدل‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد و مهم‌ترین تفاوت‌ها و تمایزهای آن‌ها با یکدیگر تبیین می‌گردد.
مدل‌های مختلف تأمین مالی بین‌المللی
به‌طورکلی مدل‌های تأمین مالی بین‌المللی به دو قسمت تقسیم می‌شوند:
الف) روش‌های سرمایه‌گذاری
در این روش‌ها، نهاد تأمین‌کننده اعتبار به‌نوعی در پروژه‌های کشور متقاضی سرمایه، سرمایه‌گذاری می‌نماید و در سود و زیان ناشی از آن سرمایه‌گذاری شریک است.
ب) روش‌های قرضی
در روش‌های قرضی، کشور سرمایه پذیر وامی را از کشور یا مؤسسه وام‌دهنده دریافت می‌کند و مکلف است که در سررسیدهای مقرر اقساط را بپردازد. در این نوع روش‌ها کشور یا موسسه وام‌دهنده هیچ‌گونه ریسکی را نمی‌پذیرد و تمام ریسک‌ها متوجه وام‌گیرنده است. در روش‌های قرضی، بازپرداخت منابع مالی از سوی دولت یا بانک‌های تجاری تضمین می‌شود. کلیه وام‌های تضمینی خارجی، یوزانس و فاینانس و … که توسط بانک‌ها و مؤسسات مالی بین‌المللی ارائه می شود، در این طبقه‌بندی جای می‌گیرند. منابع مالی حاصل از این قسمت به خاطر تضمینی که برای پرداخت آن از سوی وام دهنده اخذ می شود، در تراز پرداخت‌های کشور به‌عنوان بدهی دولت و سیستم بانکی تلقی می‌شوند.
جایگاه استقراض خارجی در مدل‌های مختلف تأمین مالی بین‌المللی به روش قرضی
مهم‌ترین مدل‌های تأمین مالی بین‌المللی به روش قرضی در ادامه مورد بررسی قرار گرفته است:
- فاینانس:
قراردادهای فاینانس بدین مفهوم هستند که یک بانک یا موسسه تجاری خارجی وامی را به‌منظور عملیات معینی به کشور و یا شرکت مشخصی پرداخت کرده و درواقع کنترلی روی هزینه کردن آن ندارد و بنابراین تعهدی نیز برای به ثمر نشستن طرح نداشته و در سررسیدهای تعیین‌شده‌ای اصل‌وفرع آن را از طرف قرارداد و یا بانک تضمین‌کننده قرارداد دریافت می‌کند. روش فاینانس یک روش کوتاه‌مدت انتقال سرمایه به کشور است، زیرا پس از فرارسیدن موعد بازپرداخت وام، می‌بایست اصل سرمایه به همراه سود آن برگشت داده شود؛ بنابراین مهم‌ترین شرط در دریافت وام ارزی، تخصیص آن به طرح‌هایی است که دارای توجیه اقتصادی بوده و نرخ بازگشت سرمایه معقولی را داشته باشند.
- یوزانس:
در این روش، فروشنده کالاهای مورد نیاز خریدار را به شکل نسیه به او تحویل می‌دهد و در هنگام سررسید، مبلغی بالاتر از قیمت کالاهای فروخته شده را دریافت می‌کند. زمان بازپرداخت این نوع از استقراض‌ها کوتاه‌مدت است و فروشنده تضمین‌های کافی برای برگشت اصل و فرع را از دولت‌ها مطالبه می‌کند.
- ریفاینانس:
ریفاینانس نوعی تسهیلات اعتباری است که در چارچوب یک خط اعتباری کوتاه مدت برقرار شده میان دو بانک یا دو مؤسسه مالی تحت یک قرارداد اعطا می‌شود. با استفاده از این روش، وجه کالای مورد معامله بین خریدار و فروشنده در زمان معامله اسناد حمل به‌صورت نقدی به فروشنده پرداخت می‌شود، سپس بانک گشایش کننده، اصل وجه پرداخت‌شده به فروشنده توسط بانک کارگزار را یک سال بعد به همراه فرع آن از خریدار دریافت نموده و بازپرداخت می‌کند.
- وام‌های بین‌المللی (استقراض خارجی):
در این روش، کشورهای متقاضی اعتبارات به‌منظور اجرای پروژه‌ها و یا رفع بحران‌ها، درخواست خود را به نهادهای مالی بین‌المللی همچون صندوق بین‌المللی پول (IMF) و بانک جهانی و همچنین برخی از بانک‌های خصوصی خارجی ارائه می‌دهند و این نهادها با بررسی درخواست و صلاحیت متقاضی وام و در برخی از موارد با طرح شروطی اقدام به تخصیص منابع به کشورهای متقاضی می‌نمایند. در این‌گونه وام‌ها طرف تقاضا و مسئول بازپرداخت وام‌ها دولت‌ها هستند. در مواردی که درخواست دولت‌ها برای وام به‌منظور تأمین مالی پروژه‌ها باشد، پس از درخواست وام، توجیه فنی و اقتصادی پروژه توسط وام دهنده موردبررسی قرار می‌گیرد. همچنین در این روش، وام‌دهنده بر نحوه هزینه شدن وام در زمان اجرای پروژه نظارت می‌نماید. [۱]
دریافت وام از نهادهای مالی بین‌المللی یکی از متداول‌ترین مدل‌های تأمین مالی بین‌المللی به روش قرضی است و تعبیر «استقراض خارجی» اشاره به استفاده از سرمایه خارجی از این طریق دارد.
پینوشت:
[۱] «روش‌های تأمین مالی خارجی، جذب سرمایه‌گذاری خارجی»، دکتر محمدرضا جهان بیگلری، انتشارات جاودانه
انتهای پیام/ اقتصاد بین الملل
