مسیر اقتصاد/ روابط دوستانه آلمان و عراق به سالها قبل از دوران پساصدام در این کشور برمی‌گردد. آلمان در انتهای قرن نوزدهم با ساخت راه‌آهن در عراق، جایگاهی سنتی در اقتصاد عراق پیدا کرد و در سالهای میانی قرن بیستم، با صادرات اسلحه، توسعه پزشکی و به طور کلی توسعه تجارت با عراق، این جایگاه را تثبیت کرد. به طوری که بسیاری از عراقی‌ها، در حال حاضر، به دنبال احیای رابطه با آلمان و تجدید این تجربه سنتی هستند.
با وجود انحصارطلبی آمریکا در بازسازی عراق به دست شرکای جنگ ۲۰۰۳، و ممانعت اولیه‌اش از دخالت کشورهایی که (مانند آلمان) در این جنگ مشارکت نکردند، اما باز هم آلمان از مسابقه جا نماند و هیئتی برای بازسازی شبکه آب شرب عراق فرستاد. بعلاوه، در حالیکه پس از سقوط رژیم صدام، آلمان طلبکارترین کشور از عراق بود، با این حال کمک‌های مالی فوری خود را به عراق فرستاد و حاضر شد نیمی از طلبکاری‌اش را نادیده بگیرد. بدین ترتیب با جلب نظر طرف عراقی، موفق شد به تدریج بخشی از جایگاه سابق خود را در اقتصاد عراق به دست آورد. [۱]
حضور فعلی آلمان در عراق در قالب‌های کاملا رسمی
در عصر جدید عراق، حضور آلمان در این کشور پوششی کاملا رسمی به خود گرفته است. یکی از مؤثرترین موارد حضور آلمان در عراق، «آژانس همکاری‌های بین المللی آلمان» یا به اختصار «GIZ» است. این آژانس، یک نهاد داخلی آلمانی است که با الگوی «تعادل بین توسعه اقتصادی، عدالت اجتماعی و حفاظت از محیط زیست» و به سفارش وزارت همکاری اقتصادی آلمان، با کشورهای نیازمند توسعه، طرف قرارداد می‌شود و در زمینه‌های مختلف از جمله توسعه زیرساخت‌ها، نظام‌سازی و آموزش، در کشور مقصد فعالیت می‌کند. این شرکت از سال ۲۰۱۴ وارد عراق شده است و با استخدام ۲۷۰ نیروی محلی و برونسپاری کارها، در زمینه‌های مختلف به فعالیت اقتصادی می‌پردازد. به طور مثال از سال ۲۰۱۸ این شرکت طرح گسترده‌ای برای بازسازی موصل برعهده گرفته است.[۲]
در سال ۲۰۱۹، هیئتی از طرف دفتر مرکزی این آژانس به عراق آمده و با اعضای کمیسیون اقتصاد و سرمایه گذاری مجلس عراق دیدار کردند. در این جلسه نحوه ایجاد فرصت‌هایی برای پروژه‌های متوسط که به ایجاد فرصت‌های شغلی در بخش خصوصی و جذب جوانان در بازار داخلی عراق منجر می‌شود، مورد بحث قرار گرفت.[۳]
ابزار مساعدت‌های مالی، هزینه کوتاه مدت و بهره‌برداری درازمدت
مساعدت‌های مالی به عراق، یک ابزار عمده راهبردی برای تداوم حضور کشورهای مختلف دنیا در عرصه اقتصادی این کشور است. کشورهای مختلف به ویژه آمریکا، از این ابزار به طور جدی استفاده می‌کنند. این کمک‌ها از سال ۲۰۰۳ در قالب صندوق بشردوستانه کمک به عراق وابسته به سازمان ملل (UNAMI) جمع‌آوری شده و به درخواست دولت عراق هزینه می‌شود. میزان حضور هر یک از کشورها در این صندوق، اهرمی برای نفوذ اقتصادی بیشتر آن کشور خواهد بود.
آلمان نیز از این قاعده مستثنا نیست و در آخرین مورد، سفارت آلمان در عراق در جولای ۲۰۲۰ اعلام کرد مساعدت مالی کشورش به عراق، به سبب شیوع ویروس کرونا، به دو برابر افزایش می‌یابد و سهمش را در صندوق بشردوستانه مذکور از ۳.۵ میلیون یورو به ۶ میلیون یورو می‌رساند. [۴]
روابط پایدار اقتصادی با عراق نیازمند تامین متقابل منافع ملی
آلمان توانسته است خود را به عنوان یک شریک اقتصادی آرام، بی‌حاشیه، تخصصی و مطمئن به طرف عراقی معرفی کند. این در حالی است که به سبب تبلیغات رسانه‌ای شدید نظام سلطه، بخشی از جامعه نخبگانی عراق، چنین نگاهی را به ایران به عنوان یک شریک اقتصادی ندارند. موضوعی که ثابت می‌کند طرف ایرانی، باید در شکل ورود خود به بازار آشفته اقتصاد عراق تجدید نظر کند.
به طور خلاصه، از نگاه امنیتی به روابط با عراق باید عبور کرد و تأمین منافع ملی دو کشور، باید مورد توجه تصمیم‌سازان قرار بگیرد. برای اصلاح ذهنیت کارشناسان و اساتید دانشگاه عراق، نهادهای رسمی ایرانی از جمله گروه دوستی پارلمانی ایران و عراق، می‌تواند یکی از مهم‌ترین نقش‌ها را در عرصه دیپلماسی عمومی ایفا و با اقناع نخبگان عراقی، درباره مواضع ایران شفاف‌سازی کند.
پینوشت ها:
[۱] مرکز مطالعات استراتژیک دانشگاه بغداد / مرکز ژورنال آکادمی عراق
[۲] سایت آژانس GIZ آلمان
[۳] پایگاه اطلاع رسانی پارلمان عراق
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
