مسیر اقتصاد/ کشور ونزوئلا با دارا بودن بیش از ۳۰۰ میلیارد بشکه ذخایر اثبات شده نفت خام، بزرگترین دارنده منابع نفتی دنیا است و ذخایر اثبات شده گاز طبیعی این کشور بیش از ۵۷۰۰ میلیارد متر مکعب (معادل ۱۷ درصد ذخایر اثبات شده گاز ایران) است. ضمن اینکه مدیریت بالادست صنعت نفت و گاز ونزوئلا به عهده شرکت دولتی PdVSA[۱] است.
در حقیقت شرکت نفتی پدوسا یک شرکت دولتی است که تا حدی توانسته خود را تبدیل به یک برند بین‌المللی کند. این شرکت دارای یک ساختار عمودی است که در ابتدای این ساختار، امور مربوط به اکتشاف و استخراج وجود دارد. در ادامه این ساختار عمودی، فرآیند پالایش نفت و فرآورش گاز نیز در پالایشگاه‌های این شرکت انجام می‌شود. ضمن اینکه صنعت پتروشیمی در کشور ونزوئلا در اختیار شرکت دولتی پِکیوِن [۲] است که از سرمایه‌گذاری خصوصی هم بهره برده است. البته هر دو شرکت پدوسا و پکیون، تحت نظارت وزارت انرژی و معادن کشور ونزوئلا هستند.
خام فروشی عامل تحریم پذیری صنعت نفت و گاز ونزوئلا
پس از اعمال تحریم‌های سنگین آمریکا، ونزوئلا که زمانی ثروتمندترین کشور آمریکای جنوبی بود، در سال‌های اخیر به رغم در اختیار داشتن بزرگترین ذخایر نفتی در جهان، از جایگاه دوازدهمین کشور صادر کننده در سال ۲۰۱۷ به بیست و یکمین کشور تولید کننده نفت در سال ۲۰۱۹ تنزل یافته است. چرخ‌های اقتصاد ونزوئلا که تاکنون با سهم ۵۰ درصدی در تولید ناخالص داخلی و ۹۵ درصدی از کل صادرات، حول محور صنعت نفت و خام فروشی در جریان بود، تحت تاثیر این تحریم‌ها به پایین‌ترین میزان تولید و صادرات خود در ۷۰ سال اخیر رسیده است [۳].
در حقیقت کشور ونزوئلا همواره نزدیک به ۷۰ درصد از نفت خام تولیدی خود را به صادرات اختصاص داده است. اما با توجه به نمودار زیر پس از اعمال تحریم‌های شدید آمریکا، صادرات نفت خام و به تبع تولید نفت این کشور کاهش پیدا کرد و طی سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ از بیش ۲ میلیون به کمتر از ۱ میلیون بشکه در روز رسید.
از سال ۲۰۱۷ مشتریان آمریکایی به سرعت خرید نفت خام ونزوئلا را تا ۷۰۰ هزار بشکه در روز متوقف کردند. به دنبال این اقدام، شرکت‌های نفت ملی چین [۴]، روس‌نفت [۵] روسیه و صنایع ریلاینس [۶] هند به عنوان مشتریان و شرکای اصلی ونزوئلا، در سال‌های اخیر هدف تدابیر خصمانه آمریکا قرار گرفتند تا جایی که این شرکت‌ها و شرکت‌های تابعه شان، مجبور شدند میزان خرید نفت خود از ونزوئلا را به حداقل برسانند.
بنابراین وابستگی زیاد ونزوئلا به صادرات نفت خام، امنیت اقتصادی این کشور را با مشکل جدی رو به رو کرده است. در حالی که با توسعه رنجیره ارزش و تولید فرآورده‌های مختلف و در نتیجه ایجاد تنوع در روش‌های فروش، می‌توان تحریم پذیری صنعت نفت را به شدت کاهش داد.
نیمی از ظرفیت پالایشی نفت ونزوئلا غیر فعال شده است
برای پاسخ به تقاضای فرآورده‌های نفتی ونزوئلا، پالایشگاه‌های اصلی و بزرگ این کشور طی سال‌های ۱۹۵۰ تا ۱۹۶۰ احداث شده‌اند. البته چند طرح ارتقا و توسعه پالایشی نیز بعد از سال ۲۰۰۰ در پالایشگاه‌های ونزوئلا اجرا شده است. مجموع ظرفیت پالایشی هر ۶ پالایشگاه داخلی ونزوئلا، که همگی دولتی هستند برابر ۱.۳ میلیون بشکه در روز است و بطور کامل نیاز داخلی این کشور به سوخت را تأمین می‌کند.
اما وابستگی صنعت پالایش نفت ونزوئلا به کشورهای تحریم کننده، باعث شد که این کشور در بهره‌برداری از ظرفیت پالایشی خود دچار مشکل شود و ظرفیت فعال پالایشی ونزوئلا، فقط در حدود ۶۰۰ هزار بشکه در روز باشد. بنابراین خام فروشی و در واقع عدم توسعه کامل و بومی زنجیره ارزش، صنعت نفت و گاز ونزوئلا را به شدت تحریم پذیر نموده و در حال حاضر این کشور را با مشکلات عدیده‌ای رو به رو کرده است.
رهایی از تحریم پذیری با توسعه زنجیره ارزش نفت و گاز
می‌توان گفت که ساده‌ترین راه برای کسب درآمد در یک کشور نفت خیز، خام فروشی این ماده با ارزش است. اما «عدم اطمینان به امنیت عرضه و تقاضای سوخت»، «تحریم‌های احتمالی در حوزه فروش نفت خام»، «نوسانات قیمت‌های جهانی نفت خام» و «ضرورت تنوع در روش‌های فروش به کمک تولید فرآورده نفتی» لزوم توسعه پایین دست صنعت نفت و گاز را گوشزد می‌کند.
در حقیقت راه‌های دیگری در قالب توسعه زنجیره ارزش نفت و گاز برای کسب درآمد بیشتر از این ماده با ارزش وجود دارد که حرکت به سمت آن‌ها برای کشورهای تحت تحریم امری ضروری است که منطق اقتصادی نیز آن را تایید می‌کند. البته ذکر این نکته ضروری است که توسعه زنجیره ارزش نفت و گاز، باید به همراه بومی سازی فناوری‌های این حوزه صورت گیرد تا مسئله تحریم پذیری بطور کامل برطرف گردد.
پینوشت:
[۱] Petròleos de Venezuela, S.A
[۲] Pequiven
[۳] خبرگزاری ایرنا؛ شماره خبر ۸۴۱۸۲۵۸۸
[۴] China National Petroleum Corp
[۵] Rosneft
[۶] Reliance Industries
انتهای پیام/ نفت و انرژی
