مسیر اقتصاد/ ایده مالیات بر درآمد یکنواخت در اخذ مالیات بر درآمد افراد، بعد از جنگ جهانی دوم در دستور کار سیاست‌گذاری قرار گرفت که ناشی از ایده متفکران برجسته‌ی لیبرالیسم مانند هایک و فریدمن است. ایده‌ی مالیات یکنواخت یکی از ویژگی‌های اصلی لیبرالیسم و بخشی از مدل اصلاحات گسترده‌ی مالیاتی است که یک محیط باز سرمایه‌گذاری برای رشد اقتصادی ایجاد می‌کند.
مالیات یکنواخت چیست؟
در مالیات یکنواخت که یکی از الگوهای نظام مالیات بر درآمد افراد است بر همه انواع درآمدهای خالص (درآمد سرمایه، درآمد کار، دیگر درآمدها منهای کسورات قانونی مالیات) نرخ مالیات یکنواختی وضع میشود. اصل کلیدی مالیات یکنواخت این است که درآمد دقیقا باید فقط یکبار و تا آنجا که ممکن است نزدیک به مبدا آن مشمول مالیات شود. به مالیات یکنواخت مالیات تناسبی نیز گفته میشود.
تاریخچه وضع مالیات یکنواخت
تاریخچه وضع مالیات یکنواخت نشان می‌دهد در قرن نوزدهم اکثر کشورها مالیات یکنواخت داشتند، در حالی که در قرن بیستم اکثر کشورها به مالیات‌های تصاعدی روی آوردند. بنابراین مالیات یکنواخت یک ابزار مالی جدید نبوده است. طی سال‌های ۱۹۹۵-۲۰۱۱ تعداد ۲۸ کشور این نظام را اجرایی کرده‌اند. اگرچه طرح‌های مالیات یکنواخت ابتدا در آمریکا مطرح شد اما کشورهایی که این نظام را اجرا کردند اساسا کشورهای در حال گذار اروپای شرقی همچنین کشورهای غیر اروپایی مانند هنگ‌کنگ بودند. در اروپای غربی فقط ایسلند مالیات یکنواخت دارد در حالی که بحث‌هایی در ارتباط با این مالیات در دیگر کشورها نیز وجود دارد.
مالیات یکنواخت دارای دو فرم مالیات جداگانه یکی برای درآمد کسب و کارها و دیگری برای حقوق و دستمزد است. در نظام مالیات یکنواخت، مالیات بر کسب و کارها صرفاً جایگزینی برای مالیات بر درآمد شرکت‌ها نیست. زیرا این مالیات، نه فقط شرکت‌ها، بلکه همه کسب و کارها (چه شرکت‌ها و چه مشاغل) و درآمد بهره را نیز پوشش می‌دهد.
مزایای وضع مالیات یکنواخت
از جمله مزایای وضع مالیات یکنواخت اینکه به عنوان نظام‌های مالیاتی ساده در نظر گرفته می‌شوند، زیرا ارائه یک نرخ مالیاتی اغلب با لغو همه یا اکثر معافیت‌ها و اعتبارهای مالیاتی همراه است. همچنین این نظام‌ها هزینه‌های تمکین مؤدیان را کاهش می‌دهند و در مقایسه با نظام‌های مالیات بر مجموع درآمد و نظام مالیات بر درآمد دوگانه اجرای آنها ساده‌تر است.
مالیات یکنواخت از انتقال درآمد بین منابع مختلف درآمدی، که یک مشکل در نظام‌های مالیات بر درآمد دوگانه و نظام مالیات بر مجموع درآمد است جلوگیری می‌کند. از طرف دیگر داشتن یک نرخ یکنواخت برای همه انواع درآمدهای شخصی و شرکتی ممکن است مشکلات انتقال درآمد بین بخش شرکتی و شخصی را کاهش دهد و در نتیجه پیچیدگی کاهش یابد.
نقاط ضعف وضع مالیات یکنواخت
مالیات یکنواخت برای جلوگیری از انگیزه‌ی انتقال درآمد بین بخش شرکتی و شخصی که دارای نرخ‌های مالیات یکسان است کافی نیست، زیرا این انگیزه‌ها علاوه بر نرخ‌های مالیات به تعریف پایه مالیاتی نیز بستگی دارند. علاوه بر این مشارکت‌های تأمین اجتماعی ممکن است موجب شوند که انگیزه‌ها برای انتقال درآمد حتی در نظام‌های مالیات یکنواخت نیز همچنان وجود داشته باشند. زیرا این مشارکت‌ها صرفاً بر درآمد حاصل از کار وضع می‌شوند.
در نگاه اول به نظر می‌رسد ارائه یک نرخ مالیات یکنواخت پایین، کارایی را افزایش خواهد داد اما حرکت از یک مالیات تصاعدی به یک نظام تک نرخی در یک چشم انداز درآمد خنثی، ممکن است نرخ‌های مالیات را برای برخی مؤدیان به ویژه برای مؤدیان کم درآمد (اگر معافیت پایه افزایش پیدا نکند) و مؤدیان با درآمد متوسط افزایش دهد یا حتی ممکن است برای مؤدیان با درآمد بالا این نرخ‌ها کاهش یابد.
همچنین اثر مالیات یکنواخت بر انگیزه نیروی کار روشن نیست و شواهدی وجود ندارد که این اثر در عمل برای گروه‌های درآمدی بالا قوی بوده باشد. نکته‌ای که تاکنون مشخص نشده است بحث پایداری مالیات یکنواخت است. از لحاظ ساختاری مالیات‌های یکنواختی که پذیرفته شده‌اند یک چارچوب منسجم برای حل مشکلاتی که همه کشورها اکنون در زمینه وضع مالیات بر درآمد تحرک‌پذیر سرمایه با آن مواجه‌اند ارائه نکردند.
در واقع مالیات بر درآمد یکنواخت بیشتر زمانی مطرح میشود که حمایت از درآمد سرمایه مورد توجه سیاست‌گذار باشد که این امر باعث سوق دادن سیاست‌ها به سمت کاهش نرخ‌های مالیات بر عایدی سرمایه میشود.
پینوشت:
[۱] درویشی، باقر. محمدی، فرشته، معاونت پژوهش و برنامه‌ریزی و امور بین‌الملل سازمان مالیاتی، (۱۳۹۵).
انتهای پیام/دولت و حاکمیت
