مسیر اقتصاد/ سازمان دی-هشت متشکل از کشورهای جنوب شرق و غرب آسیا و دو کشور از قاره‌ی آفریقا است. اگرچه وجود فاصله جغرافیایی در کنار سایر عوامل از موانع تعمیق همگرایی این کشورها محسوب می‌شود، اما در سال‌های اخیر کشورهای مالزی و اندونزی توانسته اند در حوزه صنعت پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای را کسب کنند و با توجه به منابع عظیم انرژی در کشورهایی همچون ایران و نیاز این کشورها به این منابع، زمینه مکملّیت اقتصادی اعضای دی-هشت به عنوان یکی از عوامل مهم تعمیق همگرایی فراهم شده است.
تاریخچه مختصر گروه هشت کشور درحال توسعه مسلمان
گروه هشت کشور مسلمان درحال توسعه که کشورهای ایران، اندونزی، مالزی، بنگلادش، پاکستان، ترکیه، مصر و نیجریه در آن عضویت دارند به پیشنهاد نجم الدین اربکان نخست وزیر اسبق اسلام گرای ترکیه شکل گرفت.
پس از سلسله نشست‌های مقدماتی، نخستین اجلاس سازمان دی-هشت با هدف تقویت همکاری‌های اقتصادی میان کشورهای مزبور و برقراری گفتگو با گروه هشت کشور پیشرفته صنعتی «G8» رسماً در تاریخ ۲۵ خرداد ماه ۱۳۷۶ (۱۵ ژوئن ۱۹۹۷) در استانبول آغاز به کار کرد.
اهداف و آینده سازمان دی-هشت
سازمان دی-هشت با هدف پیشرفت اقتصادی و اجتماعی کشورهای عضو، تقویت موقعیت کشورهای در حال پیشرفت در اقتصاد جهانی، ایجاد تنوع و موقعیت‌های جدید در روابط بازرگانی، تقویت حضور در تصمیم سازی در سطح بین‌المللی و ارتقا سطح زندگی مردم در کشورهای عضو تاسیس شد.
هر چند این سازمان در مراحل نخست همگرایى به سر مى‌برد، اما گام‌هاى برداشته شده در سال‌هاى اخیر نظیر تقویت همکاری‌هاى بین اعضاء در زمینه‌های گردشگرى، بانکدارى اسلامى و امضاى معاهده تجارت محدود با هدف کاهش تعرفه‌هاى گمرکى نوید بخش گسترش همکاری‌های سازمان دی-هشت در حوزه‌هاى مختلف است.
موانع تعمیق همگرایی کشورهای عضو سازمان دی-هشت
دوری جغرافیایی، یکی از موانع تعمیق همگرایی کشورهای عضو سازمان دی-هشت است. دوری جغرافیایی اعضای یک سازمان یا اتحادیه، اگرچه به تنهایی نمی‌تواند به ناکارآمدی آن منجر شود، اما اگر عوامل دیگری در کنار آن قرار گیرند، این عامل هم رغبت سران کشورها و تلاش آن‌ها برای تعمیق همگرایی را از بین می‌برد.
علاوه بر این، ساختار تولید کشورهای عضو از تنوع کافی برخوردار نیست. بیشتر تولیدات کشورهای اسلامی تولیدات نفتی و محصولات کشاورزی است. این مساله غیررقابتی بودن این اقتصادها را منعکس می‌کند.
به گفته کرباسی، معاون امور بین‌الملل اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران حجم تجارت درون منطقه‌ای اعضای دی-هشت در سال ۲۰۱۸، ۱۵۰ میلیارد دلار بوده که تنها ۱۰ درصد از حجم کل تجارت درون منطقه‌ای این کشورها را در برمی گیرد.[۱] نمودار زیر میزان تجارت کشورهای عضو این سازمان با یکدیگر را نشان می‌دهد:
از سوی دیگر برخی از کشورهای عضو سازمان دی-هشت در دو یا چند سازمان منطقه‌ای عضویت دارند، که این مسأله باعث کاهش تعهد و وفاداری‌شان به دی-هشت شده است. برای مثال کشورهای مالزی و اندونزی همزمان از اعضای مهم و عناصر تأثیرگذار آسه‌آن نیز هستند و با توجه به حجم مبادلات تجاری بالایشان با کشورهای عضو آسه‌آن و مزیت نزدیکی جغرافیایی، باعث شده رغبت کمتری برای ایفای نقش فعال تر در دی-هشت داشته باشند. ایران، ترکیه و پاکستان نیز از اعضای موسس اکو هستند و ایران بیشترین حجم تجارت را با این دو عضو سازمان دی-هشت پیش از تأسیس آن، در قالب سازمان اکو داشته است.
فرصت‌های سازمان دی-هشت برای تجارت خارجی ایران
همانطور که اشاره شد در سال‌های اخیر با افزایش تولیدات صنعتی کشورهایی همچون مالزی و اندونزی و رشد اقتصادی کشور ترکیه، ظرفیت اقتصادی سازمان دی-هشت رو به فزونی گذاشته و فرصت کاهش وابستگی تجاری به خارج از سازمان و افزایش مکملّیت اقتصادی بیش از پیش فراهم شده است.
برای مثال بنابر گزارش سالانه سازمان تجارت جهانی در سال ۲۰۱۸ بیشترین صادرات کشورهای مالزی (۶۶%)[۲] و اندونزی (۴۱%)[۳] تولیدات کارخانه‌ای بوده است. پیشنهاد می‌شود مسئولین سیاست خارجی ایران با اتخاذ یک سیاست خارجی مناسب در چارچوب الگوی منطقه‌گرایی هوشمند و تعریف منافع مشترک و نزدیکی به کشورهای مالزی و اندونزی، باتوجه به عملگرایی رهبران سیاسی این کشورها، در جهت افزایش تعاملات اقتصادی و تجاری برای رفع نیازها و صادرات محصولات تولیدی اقدام نماید.
پینوشت:
[۱] دنیای اقتصاد؛ شماره خبر: ۳۴۶۰۰۳۳
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
