مسیر اقتصاد/ در سال‌های بعد از جهانروا شدن دلار آمریکا به عنوان ارز مرجع مبادلات بین‌المللی، برخی از کشورها تلاش کردند وابستگی خود به نظام مالی و پرداختی دلاری را کاهش دهند و با ابتکارات متعدد، سعی در تکوین نظام مالی جدید که منبعث از ارزهای ملی است، بنمایند و به تدریج به سمت مبادلات غیردلاری گام بردارند.
چرایی نیل کشورها به سمت مبادلات غیردلاری
تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده آمریکا که تجلی‌گر سیاست یکجانبه‌گرایی این کشور در جامعه جهانی است و همچنین، بحران‌های مالی که به واسطه نقش دلار در مبادلات بین‌المللی بر کشورهای غیرهمسو با آمریکا تحمیل می‌گشت، جملگی نمایانگر عملکرد مخرب و زیانبار نظام پرداخت بین‌المللی مبتنی بر دلار بر اقتصاد جهانی است که کشورها را ناگزیر به سمت تبادلات غیر دلاری هدایت کرده است.
لذا دولت‌ها، به طور فزاینده‌ای همکاری‌های پولی و ارزی بین‌المللی و منطقه‌ای خود را به عنوان گزینه جایگزین سیاست پولی امروزی، آغاز کردند که در این راستا، علاوه بر افزایش تجارت غیردلاری دولت‌ها، مشارکت قابل توجه آن‌ها در شکلی دهی و استفاده از نظامات پرداخت مستقل از دلار را به همراه داشته است.
کاهش هزینه‌های تجاری در کنار کاهش نوسانات نرخ ارز
در میان ابعاد مختلف پیوندهای اقتصادی منطقه‌ای، تلاش برای همکاری‌های مالی در اکثر مناطق مختلف جهان دیده می‌شود که هدف آن، ایجاد و توسعه سیستم‌های جدید پرداخت منطقه‌ای و یا بین‌المللی است. در کنار مزیت‌های قابل توجه نظامات پرداخت غیردلاری، یکی دیگر از ویژگی‌های غیرقابل انکار چنین نظاماتی، کاهش هزینه‌های معاملات تجاری بین‌منطقه‌ای و یا فرامنطقه‌ای دولت‌ها است.
چنانچه تبادلات مالی میان کشورها، بدون دخالت ارز واسطی به نام دلار انجام شود، طرفین دیگر نیازی به انجام هزینه‌های مضاعف برای تبدیل واحد پولی خود به دلار ندارند و از نوسانات گاه و بی‌گاه نرخ ارز، که عامل اصلی ایجاد شوک‌های تورمی است، رهایی می‌یابند.
سازوکار پرداختی نظام‌های مبادلات غیردلاری
هر نظام پرداخت و تسویه بین‌المللی و یا منطقه‌ای، روش‌ها و سازوکارهای اجرایی خاص خود را دارد. این نظامات را بر اساس ارز مورد استفاده در آنان می‌توان به نظام‌های تک ارزی و یا چندارزی تقسیم‌بندی نمود.
در نظام‌های پرداخت تک‌ارزی، طرفین کلیه پرداخت‌ها و تسویه خود را با یک ارز مرجع انجام می‌دهند؛ مانند شبکه پرداخت بین بانکی فرامرزی چین (CIPS) که کلیه مبادلات در این نظام با یوآن فرامرزی چین صورت می‌گیرد. همچنین می توان به نظام یکپارچه پرداخت و تسویه منطقه‌ای (SIRESS) که متعلق به کشورهای جامعه توسعه آفریقای جنوبی (SADC) است، اشاره کرد که در آن صرفاً از ارز ملی کشور آفریقای جنوبی به نام روآند جهت تبادلات مالی میان کشورهای عضو استفاده می‌شود.
در نظامات پرداخت چند ارزی، طرفین ضمن آنکه از ارزهای ملی خود در تبادلات مالی، آن هم بدون گذر از کانال بانک‌های کارگزار، استفاده می‌کنند، لیکن برای تسویه نهایی مبادلات کلان، ارزهای دلار و یا یورو را به عنوان ارز تسویه برمی‌گزینند. نظام پرداخت بازار مشترک کشورهای آفریقای شرقی و جنوبی (COMESA) که به نام (REPSS) معروف است، مبتنی بر همین عملکرد است و به صورت چند ارزی عمل می‌کند.
اتصال به شبکه پرداخت‌های غیردلاری راهکار عملیاتی در دسترس ایران
امروزه دولت‌ها با هدف‌ها و انگیزه‌های مختلف، درصدد ایجاد و توسعه نظامات مالی پرداخت و تسویه خود برآمده‌اند. بدین صورت که یا زیرساخت‌های مالی داخلی را توسعه و گسترش داده‌اند تا پرداخت‌های بین‌المللی را از طریق بستر داخلی خود صورت دهند و یا با همکاری منطقه‌ای با یکدیگر، سیستم‌های پرداخت داخلی خود را به یکدیگر متصل نموده و نظام یکپارچه جدیدی را شکل داده‌اند.
جمهوری اسلامی ایران می‌تواند ضمن گسترش زیرساخت‌های پرداخت و تسویه داخلی خود در ابعاد فرامرزی، از سیستم‌های پرداخت و تسویه بین‌المللی و یا منطقه‌ای موجود بهره‌مند شود و کلیه مبادلات مالی دو یا چندجانبه خود را بدون نیاز به بستر سوئیفت و دلار آمریکا، از طریق عضویت و اتصال به شبکه‌های پرداختی حال حاضر دنیا، انجام دهد.
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
