مسیر اقتصاد/ همگرایی اقتصادی تاثیر قابل ملاحظه‌ای بر ثبات و امنیت اقتصادی و سیاسی کشورهای یک منطقه دارد. از همین رو طی سال‌های گذشته کشورهای بسیاری با درپیش‌گرفتن رویکرد منطقه‌گرایی، به دنبال توسعه همکاری‌ها و تشکیل اتحادیه‌های منطقه‌ای بوده‌اند. یکی از نمونه این اتحادیه‌ها، اتحادیه اقتصادی اوراسیا است.
این اتحادیه به سبب نزدیکی جغرافیایی با ایران، موقعیت مناسب ترانزیتی و داشتن منابع عظیم انرژی، فرصت تازه‌ای را برای اقتصاد ایران فراهم آورده است که در صورت بهره‌برداری هوشمندانه و به‌موقع از آن می‌تواند منافع اقتصادی و تجاری بسیاری را دربرداشته باشد.
تاریخچه مختصر اتحادیه اقتصادی اوراسیا
معاهده تشکیل اتحادیه اقتصادی اوراسیا در ۲۹ می ۲۰۱۴ توسط بلاروس، قزاقستان و روسیه امضا شد و با عضویت کشورهای ارمنستان و قرقیزستان در سال ۲۰۱۵، این معاهده از یکم ژانویه ۲۰۱۵ وارد مرحله اجرایی شد. تا کنون بیش از ۴۰ کشور و سازمان بین المللی از جمله چین، اندونزی و همچنین کشورهای آمریکای لاتین برای مبادله با کشورهای عضو در چارچوب این اتحادیه اعلام آمادگی کرده اند. همچنین این اتحادیه با کره جنوبی، مصر و هند مذاکراتی برای عضویت و همکاری داشته است.
اتحادیه اوراسیا در حال حاضر دارای یک اتحادیه گمرکی در بین اعضای خود است. همچنین این اتحادیه طی سال‌های گذشته اقدام به انعقاد موافقتنامه‌های تجاری با کشورهای مختلف از جمله ویتنام و ایران نموده است و از همین رو دارای موافقتنامه تجارت محدود با ایران است. از دیگر کشورهایی که به دنبال انعقاد موافقتنامه تجاری با این اتحادیه هستند می‌توان به تاجیکستان، گرجستان، ازبکستان، مولداوی، اوکراین، پاکستان، ترکیه و چین اشاره نمود.
اهداف اتحادیه اوراسیا
این اتحادیه به دنبال ایجاد فضای واحد اقتصادی، توسعه بازار مشترک و دستیابی به حرکت آزاد کالا، سرمایه، خدمات و مردم در بازار واحد کشورهای عضو، کاهش قیمت کالاها با کاهش هزینه‌های حمل و نقل مواد خام، ترویج رقابت سالم در بازار مشترک، سیاست‌های مشترک در کشاورزی، انرژی، فناوری و حمل و نقل است.
ظرفیت‌های اقتصادی اتحادیه اوراسیا
با افزوده شدن کشورهای ارمنستان و قرقیزستان به اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال ۲۰۱۵ جمعیت تحت پوشش این اتحادیه به ۱۸۴ میلیون نفر و با تولید ناخالصی بالغ بر ۵ هزار میلیارد دلار رسیده است.
در حال حاضر قدرتمندترین اقتصاد این اتحادیه متعلق به کشور روسیه است که با یک ۱۶۱۰ میلیارد دلار تولید ناخالصی داخلی رتبه یازدهم دنیا در سال ۲۰۱۹ را در اختیار داشته است. [۱]
انرژی؛ قدرت اقتصادی این اتحادیه
بر اساس گزارش سال گذشته سازمان توسعه تجارت، اتحادیه اقتصادی اوراسیا، با تولید ۲۰.۲ درصد گاز طبیعی و ۱۴.۶ درصد نفت و گاز تغلیظ شده جهان، به عنوان یک قدرت در حوزه انرژی دیده می‌شود و این امر، اتحادیه اوراسیا را بدل به برترین تولید کننده جهان در هر دو حوزه نفت و گاز کرده است.
این اتحادیه همچنین تولید کننده ۹ درصد از انرژی الکتریسیته و ۵.۹ درصد زغال سنگ جهان است و به ترتیب سومین و چهارمین تولید کننده در جهان در این موارد به شمار می رود.[۲] نمودار زیر برخی از ظرفیت‌های اقتصادی و منابع طبیعی و زیرساختی این اتحادیه را نسبت به جهان نشان می‌دهد:
فراز و نشیب‌های موافقتنامه تجاری ایران و اتحادیه اقتصادی اوراسیا
انعقاد توافقنامه تجاری ایران و اوراسیا در آبان سال ۱۳۹۸ و برنامه‌ریزی جهت توسعه سطح روابط اقتصادی تا سال ۱۴۰۱ گام اولیه اتصال ایران به بازار ۱۸۳ میلیون نفری اوراسیا بود که گشایش پنجره‌ای تازه به روی اقتصاد ایران محسوب میشد.
ایران موقعیت جغرافیایی مناسبی برای ترانزیت کالاهای کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا به منطقه غرب آسیا و سایر کشورهای منطقه دارد و می‌تواند با بهبود زیرساخت های مربوط به ترانزیت کالا از این موقعیت استفاده و درآمد سرشاری را بدست آورد.
شایان ذکر است طی سال‌های گذشته رئیس هیئت اتحادیه اقتصادی اوراسیا نیز خواهان تشکیل کارگروهی برای بهره‌مندی کشورهای عضو اوراسیا از ظرفیت‌های ایران برای ترانزیت و مبادله کالا با هند، پاکستان و کشورهای جنوب شرق آسیا شده است.[۳] همچنین متقابلا این ظرفیت برای صادرکنندگان ایرانی نیز فراهم خواهد شد که از طریق کشورهای عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا به بازار سایر کشورها دسترسی پیدا کنند و کالاهای خود را به سایر کشورها صادر نمایند.
با وجود مزیت‌های بسیاری که در همکاری اقتصادی ایران و اتحادیه اوراسیا وجود دارد، نباید از مخاطرات مربوط به افزایش واردات به سبب توافق اقتصادی با این اتحادیه چشم پوشاند. افزایش بی‌رویه واردات بدون توجه به حمایت از تولید داخلی سبب خواهد شد که تعرفه‌های ترجیحی بیش از اینکه به نفع صادرات و توسعه کشور باشد، عکس خودش عمل کند. در این راستا ضروری است مانند هر توافقنامه تجاری دیگر، با در نظر گرفتن اولویت حمایت از صنعتگران، تولیدکنندگان و کشاورزان داخلی نهایت دقت در تخصیص تعرفه‌های ترجیحی به اقلام صادراتی و وارداتی به کار گرفته شود.
پینوشت:
[۲]مقاله روند شکل گیری اتحادیه اقتصادی اوراسیا و ظرفیت‌های اقتصادی آن، صص ۱۳-۹
[۳] خبرگزاری تابناک؛ شماره خبر: ۹۲۷۴۸۳
انتهای پیام/ اقتصاد بین‌الملل
