مسیر اقتصاد/ تاثیرات گسترده سوخت و به طور خاص بنزین در زندگی مردم سراسر جهان و بویژه ایران، سبب شده است که هرگونه تصمیم گیری در خصوص آن با چالش ها و مخاطرات اقتصادی، سیاسی و اجتماعی مواجه شود. طرح سهمیه بندی بنزین یکی از مصادیق آن است.
امروزه یکی از فاکتورهای تعیین کننده برای به اجرا درآوردن سیاست‌های مهم در سطح یک کشور، همراهی افکار عمومی آن کشور با آن سیاست مذکور است. چنانچه افکار عمومی با تصمیمات اتخاذ شده توسط دولت همسو نباشند، حتی با فرض صحیح بودن آن سیاست، در مسیر اجرای آن مشکلات فراوانی را بوجود خواهد آمد.
چرا طرح سهمیه بندی بنزین با موفقیت اجرا نشد؟
در موضوع احیای طرح سهمیه بندی بنزین در آبان ۹۸، در ابتدا مسئولین دولت با قاطعیت اعلام کردند که از هرگونه افزایش قیمت در کالاهای اساسی مورد استفاده مردم، جلوگیری به عمل خواهند آورد، اما در عمل بعد از مدت کوتاهی از شروع سهمیه بندی، قیمت اجناس مصرفی، کرایه تاکسی‌ها و… بمیزان محسوسی افزایش پیدا کرد.
بخشی از افزایش قیمت‌ها به تورم ناشی از افزایش قیمت کالایی پرکشش همچون بنزین برمیگردد. به هر حال در عمل اقدامات دولت و دستگاه‌های نظارتی کافی نبود و افزایش محسوس سطح عمومی قیمت‌ها رخ داد.
بنابراین اصلاح قیمت‌ها در حوزه سوخت قدرت خرید مردم را در تامین مایحتاج آنها پائین آورد و در این شرایط تاثیر این افزایش قیمت روی کالاها و خدمات محسوس‌تر بوده است.
ناعادلانه بودن طرح فعلی سهمیه‌بندی بنزین
توانایی کنترل و کاهش پدیده قاچاق سوخت نیز از جمله مواردی است که در صورت افزایش متناوب قیمت با یک فرمول مشخص، قابل انجام خواهد بود.
موضوع دیگر، ناعادلانه بودن است که با توجه به اعلام دولت برای اختصاص سهمیه به یک خودروی خانوارهایی که بیش از یک خودرو دارند، تا حدی از میان خواهد رفت. اما همچنان در رابطه با افرادی که خودرو ندارند و مصرف‌کننده مستقیم بنزین محسوب نمی‌شوند، این ایراد باقی است.
تاثیر طرح سهمیه بندی بنزین بر بخش حمل و نقل عمومی
یکی از بخش‌های مهمی که از هرگونه تغییر قیمت سوخت مصرفی تاثیر می‌پذیرد، بخش حمل و نقل عمومی است. پس از اجرای طرح سهمیه بندی، تمایل مردم به استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی بصورت محسوسی افزایش پیدا کرد و همین امر موجب ازدحام و تراکم آزاردهنده در بسیاری از ایستگاه‌های مترو و اتوبوس شد و همین امر موجب کاهش اقبال بسیاری از مردم به استفاده از حمل و نقل عمومی شد. ازطرفی پس از اجرای طرح سهمیه بندی، کرایه تاکسی‌ها نیز بصورت معناداری افزایش پیدا کرد.
اجرای ناگهانی طرح سهمیه بندی بنزین و ایجاد شوک روانی در جامعه
استفاده از راهکار سهمیه بندی در مقابل راهکار قیمت، راه‌حلی برای کاهش بار هزینه اضافی ناشی از افزایش قیمت بنزین بر دوش مصرف‌کنندگان و همچنین سپری برای جلوگیری از آسیب‌های ناشی از نوسان قیمت است. همچنین با توجه به آنچه ذکر شد یکی از دلایل ایجاد مقاومت اجتماعی و در نتیجه، افزایش هزینه سیاسی اصلاح قیمتی، شوک‌آور بودن تغییر یا دشواری ایجاد تغییر در رفتار مصرفی جامعه می‌باشد. از جمله مصادیقی که در این مورد میتوان به آن اشاره کرد، شیوه دولت در اجرای طرح سهمیه‌بندی بنزین در آبان ۹۸ بود که متاسفانه تبعات سنگینی برای کشور و نظام در پی داشت.
عدم شفافیت در سازوکار پرداخت یارانه کمکی
از سوی دیگر دولت بلافاصله پس از اجرای طرح اعلام کرد که منابع بدست‌آمده از محل اجرای طرح را بین ۷دهک درآمدی پایین جامعه اختصاص خواهد داد.
اما در عمل عدم شفافیت در نحوه ی پرداخت این منابع سبب شد از اثرات روانی افزایش قیمت بنزین کاسته نشود. همچنین اصرار بر تمایز این بسته حمایتی با یارانه سابق نیز سبب این شد مردم عملا دچار سردرگمی شوند. علاوه بر همه این موارد، این بسته حمایتی در تناقض آشکار با سیاست های کلی جمعیت کشور می باشد.
انتهای پیام/ نفت و انرژی
