مسیر اقتصاد/ بدون شک ابلاغ سیاست های اصل ۴۴ قانون اساسی و تصویب قانون اجرایی این سیاست که به طور کلی می توان از آن تحت عنوان خصوصی سازی یاد کرد، نقطه‌ی عطفی در حکمرانی جمهوری اسلامی ایران به حساب می‌آید. تمامی بخش های اقتصاد ایران به نوعی تحت تاثیر این سیاست ها قرار گرفت. صنعت برق با واگذاری نیروگاه ها برق وارد این مسئله شد.
سیاست تجدید ساختار در صنعت برق و واگذاری مالکیت نیروگاه های برق به بخش خصوصی، همزمان با ابلاغ سیاست های اصل ۴۴ قانون اساسی در اویل دهه ۸۰، با هدف کاهش سرمايه گذاري بخش دولتي در احداث نیروگاه های برق، افزايش بهره وري اقتصادي و شفافيت، کاهش هزينه ها، فراهم كردن شرايط منطقي تر براي برنامه ريزي توسعه‌ی شبكه و تاسيسات برق، كاهش تصدي گري دولت، ایجاد فضای رقابتی و مشتری مداری، به اجرا درآمد.
واگذاری نیروگاه ها، اولین اقدام صنعت برق در مسیر خصوصی سازی
بخش تولید برق به دلیل ماهیت فنی آن، مناسب ترین بخش (در مقایسه با بخش انتقال و توزیع) به منظور شروع فرآیند خصوصی سازی در صنعت برق بشمار می رفت.
بنابراین به عنوان اولین گام خصوصی سازی در صنعت برق، تعدادی از نیروگاه های تولید برق در صف واگذاری به بخش خصوصی قرار گرفتند. پراکندگی جغرافیایی این نیروگاه ها در سطح کشور در تصویر ذیل مشخص شده است.
انواع روش های واگذاری نیروگاه های برق
واگذاری نیروگاه های برق با روش های متعدد و متفاوت صورت پذیرفت، به طوری برخی از آنها در نوع خود بی سابقه بوده است. این روش ها عبارت بودند از :
- واگذاری با استفاده از ظرفیت های اصل ۴۴ ( نقدی خزانه): در این روش با توجه به ظرفیت های ایجاد شده توسط سیاست های اصل ۴۴ قانون اساسی، برخی از نیروگاه ها نقدا به بخش خصوصی(عموما نهادهای عمومی غیردولتی) فروخته شد. در این روش نیروگاه های گیلان، شهید منتظری، مشهد، خوی و قم مجموعا با ظرفیت ۴۲۹۷ مگاوات و با ارزش ۳۷۳۶ میلیارد تومان واگذار شد. براساس ماده ۲۹ قانون سیاستهای اصل ۴۴ قانون اساسی منابع نقدی حاصل از فروش نیروگاههای مذکور که از طریق مزایده انجام شده است، مستقیماً به خزانه واریز شد و براساس برنامه و بودجه تسهیم گردید.
- واگذاری بابت رد دیون دولت (نقدی): در این روش برخی از نیروگاه ها در ازای بدهی نقدی دولت به بخش غیردولتی به صورت واگذار شد. در این روش نیروگاه های بینالود، چابهار و سلطانیه مجموعا با ظرفیت ۱۰۹۲ مگاوات و با ارزش ۱۲۲۳ میلیارد تومان واگذار شد منابع نقدی حاصل از فروش نیروگاه های مذکور بابت رد دیون دولت به بانکها و موسسات عمومی تخصیص داده شده است.
- واگذاری بابت رد دیون دولت (تهاتری): این روش مشابه حالت قبل است، با این تفاوت که از در این بخش از روش های تهاتری استفاده شده است. در این روش نیروگاه های دماوند، فارس، منتظر قائم، تبریز، توس، زاگرس، جهرم و آبادان مجموعا با ظرفیت ۹۲۶۷ مگاوات و با ارزش ۸۷۹۲ میلیارد تومان واگذار شد. نیروگاه های مذکور بابت رد دیون دولت به بانکها و موسسات مالی واگذار شده اند.
- واگذاری بابت رد دیون وزارت نیرو ( نقدی): در این روش نیروگاه سمنان، ارومیه، شریعتی و شهید زنبق مجموعا با ظرفیت ۱۸۷۷ مگاوات و با ارزش ۸۷۸ میلیارد تومان واگذار شد. از فروش نیروگاههای مذکور صرفا در سقف ۱۷۶۰ میلیارد ریال نقدینگی ناشی از دریافت پیش قسط فروش برای صنعت برق به دست آمده و سایر اقساط واگذاری با فروش برق نیروگاه های مذکور تهاتر می گردد.
- واگذاری بابت رد دیون وزارت نیرو ( تهاتری): در این روش نیروگاههای سبلان،سنندج و پرند مجموعا با ظرفیت ۲۸۷۴ مگاوات و با ارزش ۱۴۶۰ میلیارد تومان واگذار شد. نیروگاه سبلان و سنندج به ترتیب بابت رد دیون بخش آب وزارت نیرو به قرارگاه سازندگی خاتم الانبیا و بابت رد دیون صنعت برق به شرکت مپنا واگذار شده اند.
- نیروگاه هایی که صرفاً تغییر مالکیت داده و در دولت باقی مانده است (دولتی- واگذار شده): در این روش نیروگاه های کازرون و نیشابور مجموعا با ظرفیت ۲۴۱۴ مگاوات و با ارزش ۶۲۹ میلیارد تومان واگذار شد. مالکیت نیروگاه های مذکور به وزارت دفاع ( به قیمت دفتری و بدون پرداخت وجه) انتقال داده شده است، اما علیرغم دولتی بودن مانند نیروگاه های خصوصی هزینـه خرید برق به آنها پرداخت می شود که در سال ۱۳۹۴ نقـدینگی مورد نیاز جهت خرید برق از یکی از نیروگاه های این گروه حدود ۵۷۸ میلیارد تومان بوده است.
نیروگاه ها به چه کسانی واگذار شد؟
در ابتدا تصور می شد که با شروع فرآیند خصوصی سازی در صنعت برق پس از مدتی نیروگاه های دولتی به بخش خصوصی واگذار می شود، اما در عمل نیروگاه عمدتا به نهادهای عمومی غیردولتی(که از نظر شیوه مدیریت تفاوت چندانی با بخش دولتی ندارند) واگذار شد.
علاوه بر این در چند مورد نیروگاه های دولتی تحت مدیریت وزارت نیرو به سایر بخش های دولت که هیچ تجربه ای در این خصوص نداشتند واگذار شد!
در جدول ذیل وضعیت مالکیت نیروگاه های واگذار شده تشریح شده است:
انتهای پیام/ نفت و انرژی
