تاثیر پیری جمعیت کشور بر بحران صندوق های بازنشستگی

به گزارش مسیر اقتصاد رهبر معظم انقلاب در تاریخ ۳ فروردین ۱۳۹۹ به مناسبت آغاز سال نو و عید مبعث پیامبر اعظم صلی‌الله علیه و آله و سلم، به صورت زنده و مستقیم با ملت شریف ایران سخن گفتند. ایشان در این سخنرانی بر لزوم قوی شدن کشور تاکید کردند و یکی از ابعاد مهم قوت کشور را حفظ جمعیت جوان دانستند.

حفظ «جمعیت جوان» یکی از ابزارهای قوی شدن کشور

حضرت آیت الله خامنه ای فرمودند: «من در صحبت‌های اخیر چند بار تکرار کرده‌ام که کشور بایستی قوی بشود.[۱] قوی شدن کشور جزو هدف‌های ما است … ابعاد قوّت ابعاد وسیعی است؛ ابعاد اقتصادی دارد، قوّت اقتصادی، قوّت علمی، قوّت فرهنگی، قوّت سیاسی و قوّت تبلیغی. با گذشت زمان، عرصه‌های دیگری برای تقویت کشور و ملّت به وجود می‌آید. فرض کنید امروز حفظ جمعیّت جوان کشور یکی از ابزارهای قوّت است؛ این که بنده زیاد روی موالید تکیه می‌کنم، به خاطر این است. کشور ما امروز کشور جوانی است؛ اگر چنانچه موالید در این کشور به قدر لازم و به قدر کافی تولید نشوند _ که الان به قدر کافی نیست _ چند صباح دیگر، چند سال دیگر نسل جوان در کشور کمیاب خواهد شد. آن وقت کشوری که در آن جوان کم است، پیشرفتش [هم] کم است. یکی از ابزارهای قدرت حفظ اکثریّت جوان در جامعه است.»[۲]

هشدارهای مکرر و بی تفاوتی مسئولین نسبت به مسئله جمعیت

هشدارهای مکرر رهبر معظم انقلاب در مورد مساله جمعیت و نرخ باروری، پرداختن به این مسئله را حائز اهمیت می کند. پارامترهای جمعیتی اعم از نرخ باروری و نرخ رشد جمعیت و مهم‌تر از همه ساختار سنی جمعیت، تاثیر مستقیمی بر وضعیت اقتصادی کشورها می گذارد. چرخه اقتصاد در کشورها به وسیله انسان‌ها از نسل‌های گوناگون به حرکت در می‌آید و برهم خوردن تعادل جمعیتی کشور زمینه ساز رکود و یا بحران اقتصادی است.

به تصریح اکثریت قریب به اتفاق کارشناسان، نرخ رشد جمعیت ایران تا دو الی سه دهه آینده به صفر می رسد و در سال ۱۴۳۰ بیش از ۳۰ درصد جمعیت کشور را سالمندان بالای ۶۰ سال تشکیل می‌دهند. این مساله مورد تایید اغلب مسئولین کشور هست؛ اما تاکنون اقدام درخوری برای آن صورت نگرفته ‌است. حتی هنوز در برخی تصمیم گیری‌ها ردپای سیاست‌های کنترل جمعیت به چشم می‌خورد. از آن جمله می‌توان به ایرادات موجود در طرح یارانه معیشتی[۳] و طرح جامع مسکن[۴] اشاره نمود.

لازم به ذکر است رهبر معظم انقلاب در بیانات گوناگون خود از ابتدای دهه ۸۰ تاکنون بارها به این موضوع مهم پرداخته و در سال ۹۳ نیز سیاست‌های کلی جمعیت را ابلاغ نمودند.

تخصیص یک پنجم بودجه دولت در سال ۹۹ به صندوق های بازنشستگی

یکی از بخش‌های اساسی اقتصاد کشورها که مستقیما از مساله جمعیت تاثیر می‌پذیرد، نظام بازنشستگی است. در حالت عادی صندوق های بازنشستگی می‌توانند با سرمایه‌گذاری کسورات دریافتی از شاغلان، منابع لازم برای مستمری بازنشستگان خود را تامین نمایند.

اما با توجه به مشکلات نظام بازنشستگی کشور که پیری جمعیت یکی از بزرگترین آن‌هاست، بسیاری از صندوق های بازنشستگی عملا ورشکسته محسوب می‌شوند و نظام بازنشستگی کشور در حال حاضر با کمک‌های دولت و با استفاده از بودجه عمومی توانسته است به حیات خود ادامه دهد. تا جایی که سهم صندوق های بازنشستگی از بودجه عمومی دولت در سال ۱۳۹۹، معادل ۷۶.۷ هزار میلیارد تومان است؛ مبلغی که حدود ۲۱ درصد از اعتبارات هزینه‌ای دولت را تشکیل می‌هد.[۵]

نسبت پشتیبانی و بحران اقتصادی صندوق های بازنشستگی کشور

ارتباط ساختار سنی جمعیت و وضعیت مالی _ ترازنامه‌ای صندوق های بازنشستگی، با متغیری به نام نسبت پشتیبانی بررسی می‌شود. نسبت پشتیبانی عبارت است از نسبت بیمه شدگان به مستمری بگیران در یک صندوق بیمه‌ای. بر اساس تجربیات بین‌المللی، پایداری مالی صندوق بازنشستگی و توانایی آن در تامین مستمری‌ها مستلزم داشتن نسبت پشتیبانی حداقل ۳ و در حالت مطلوب بین ۶ تا ۷ است.[۶]

این نسبت که برای بسیاری از صندوق های بازنشستگی کشور به کمتر از ۱ رسیده و عملا این صندوق‌ها را به وضعیت ورشکستگی رسانده‌است، تنها در صندوق بازنشستگی روستاییان و عشایر و صندوق وکلای دادگستری که صندوق‌های جوانی هستند، وضعیت مطلوبی دارد. بقیه صندوق های بازنشستگی در مرز شرایط بحرانی و یا در وضعیت بحرانی هستند. [۷]

لزوم افزایش نرخ باروری برای حفظ پایداری صندوق های بازنشستگی

براساس آمارهای موجود، در سال ۱۳۹۴ نسبت پشتیبانی میانگین صندوق های بازنشستگی کشور ۳.۶ بوده ‌است.

برای تخمین نسبت پشتیبانی میانگین صندوق‌ها در فاصله سال ۱۳۹۵ تا ۱۴۳۰ (اوج بحران پیری جمعیت) می‌توان از توزیع جمعیت در گروه‌های عمده سنی و تقسیم جمعیت بالای ۶۵ سال بر جمعیت بین ۱۵ تا ۶۴ سال استفاده نمود. این نسبت با فرض ثبات نرخ باروری، به صورت زیر خواهد بود:

نسبت جمعیت ۶۵ ساله و بیشتر در سال ۹۵، ۱۱.۴۵ بوده است و با فرض ثبات نرخ باروری در حدود عدد ۲، این نسبت در سال ۱۴۰۳ به حدود ۳.۵ خواهد رسید. با فرض تغییر نسبت پشتیبانی صندوق های بازنشستگی متناسب با این نسبت، میانگین نسبت پشتیبانی کل نظام بازنشستگی کشور به ۱.۱ خواهد رسید.

چنان که اشاره شد، نسبت پشتیبانی مطلوب نظام بازنشستگی بین ۶ تا ۷ و حداقل این نسبت برای جلوگیری از ورشکستگی صندوق‌ها، ۳ است. بنابراین چنین شرایطی به معنای ورشکستگی کامل نظام بازنشستگی کشور است. ورشکستگی صندوق های بازنشستگی با توجه به گردش مالی قابل توجه این صندوق‌ها بحرانی جدی برای اقتصاد کشور محسوب می‌شود.

یکی از مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری از چنین بحرانی، افزایش نرخ باروری و در مجموع، جوان‌سازی جمعیت است. راهکاری که مستلزم تلاش همه جانبه مردم و انجام اقدامات تشویقی توسط نهادهای مسئول است.

پینوشت:

[۱] بیانات در دیدار مردم استان آذربایجان شرقی (۱۳۹۸/۱۱/۲۹)

[۲] دفتر حفظ و نشر آثار آیت الله العظمی خامنه‌ای، کد مطلب: ۴۵۲۲۷

[۳] مسیر اقتصاد، کد مطلب : ۱۰۴۵۶۸

[۴] خبرگزاری تسنیم، کد مطلب : ۱۱۸۱۵۵۸

[۵] روزنامه دنیای اقتصاد، کد مطلب : ۳۶۰۹۴۷۸

[۶] پایگاه خبری تحلیلی بهارنیوز، کد مطلب : ۱۸۰۱۴۲

[۷] مقاله سیاستی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، plink.ir/gHgcn

انتهای پیام/ دولت و حاکمیت