مسیر اقتصاد/ انتخابات اتاق بازرگانی هر چهار سال یک بار برگزار میشود و دهمین دوره این انتخابات، اسفندماه ۱۴۰۱ در اتاق بازرگانی شهرستانها و در بهار ۱۴۰۲ در اتاق ایران در شرف برگزاری است. با این حال قانون اتاق بازرگانی و اصلاحات مصوب ۱۳۷۳ آن به نحوی تنظیم شده است که دست هیئت رئیسه هر دوره در انجام تخلف برای برگزاری انتخابات را باز میگذارد و با ایجاد موقعیت تعارض منافع، موجب بروز اشکالات متعدد شده است. این مهم ضرورت تصویب طرح جدید مجلس پیش از برگزاری انتخابات را نشان میدهد.
رای دهندگان در این انتخابات افرادی هستند که دارای کارت بازرگانی و یا کارت عضویت اتاق باشند. رای دهندگان در هر شهرستان، ۱۵ نفر و در اتاق تهران، ۴۰ نفر از نامزدها را به عنوان هیئت نمایندگان خود انتخاب میکنند. در هیئت نمایندگان اتاق تهران، افزون بر منتخبان مذکور ۲۰ نفر از مدیران دولتی نیز به انتخاب وزرای اقتصادی به عضویت در میآیند که تعداد نمایندگان این اتاق را به ۶۰ نفر میرساند.
پس از برگزاری انتخابات تهران و شهرستانها در اسفندماه، در بهار سال بعد از بین اعضای این اتاقها به تناسب اندازه آنها نمایندگانی برای عضویت در هیئت نمایندگان اتاق ایران معرفی میشوند. همچنین اتحادیهها و سندیکاهای وابسته به اتاق ایران نیز نماینده خود را برای عضویت در اتاق ایران معرفی میکنند و به این ترتیب هیئت نمایندگان اتاق ایران تشکیل میشود. سپس این نمایندگان از بین اعضای خود، هیئت رئیسه اتاق ایران را انتخاب میکنند.
قانون اتاق بازرگانی مصوب ۱۳۶۹ درباره نظارت بر انتخابات اتاق بازرگانی سکوت کرده بود. به همین دلیل در اصلاحیه قانون سال ۱۳۷۳ به سازوکار نظارت بر انتخابات اتاقهای بازرگانی پرداخته شد. با این حال سازوکاری که در قانون برای نظارت طراحی شده است، دست هیئت رئیسه وقت را برای دخالت در نتایج انتخابات و فساد احتمالی باز میگذارد.
مطابق ماده ۱۵ این قانون، رئیس اتاق ایران براي انجام انتخابات هیئت نمايندگان اتاق ها، يك انجمن نظارت بر انتخابات مركب از يك نفر نماينده از وزارت صمت به معرفي وزير و ۴ نفر نمايندگان اتاق ايران به انتخاب خود رئیس فعلی تشكيل ميدهد. اين انجمن براي انجام انتخابات اتاق تهران و هر شهرستان هيأتي حداقل سه نفره متشكل از يك نماينده وزارت صمت و مابقي از اعضاي خوشنام اتاق بازرگاني آن شهرستان انتخاب خواهد كرد.
قانون اصلاحی ۱۳۷۳ با سازوکار طراحی شده، مشخصا نقش اول فرایند نظارت بر انتخابات را به رئیس اتاق ایران داده است. به این ترتیب رئیس اتاق ایران با انتخاب اعضای انجمن نظارت بر انتخابات و سپس هیئتهای نظارت بر انتخابات شهرستانها، عملا برای وضعیت دور بعدی خود تعیین تکلیف میکند و بر انتخاباتی که بناست در آن با رقبایش رقابت کند، نقش نظارت را برعهده دارد.
با این حال طبق گفته اعضای اتاق بازرگانی، در برخی دورهها حتی همین قانون نیز رعایت نشده است. به این ترتیب که رئیس اتاق ایران تعدادی از اعضای انجمن نظارت بر انتخابات را از بین کارمندان و منصوبین خود در اتاق (و نه اعضای اتاق) انتخاب کرده است.
فرایند معیوب انتخابات اتاق بازرگانی و نظارت ناکارآمد بر حسن اجرای آن، موجب شده است برخی از روسای اتاقهای بازرگانی برای چندین دوره متوالی در ریاست باقی بمانند. به طور مثال یکی از روسای اتاق بازرگانی بندرعباس ۱۶ سال متوالی بر کرسی ریاست این اتاق تکیه زده بود. همچنین این فرایند چندین بار به ابطال انتخابات اتاق شهرستانها از جمله در بندرعباس منجر شده است.
ریاست بر اتاق بازرگانی به دلیل منابع بالا، بدون پاسخگویی و غیرشفاف این نهاد، از جذابیت زیادی برخوردار است.
بن بست همه راههای نظارت بر بودجه اتاق بازرگانی
در حال حاضر طرحی در کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در دست بررسی است که سازوکار نظارت بر انتخابات اتاق های بازرگانی را اصلاح میکند. در این طرح، هیئت مرکزی نظارت بر انتخابات اتاق توسط شورای عالی نظارت بر اتاق ایران، وزارت صمت، قوه قضائیه و برخی دستگاههای نظارتی انتخاب میشود تا امکان تخلف هیئت رئیسه در انتخابات و بقای مادام العمر در کرسی ریاست را منتفی کند. با این حال برخی از منتفعان وضع موجود با لابی گری در مقابل تصویب این طرح سنگ اندازی میکنند.
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی