به گزارش مسیر اقتصاد اندیشکده اقتصاد مقاومتی در نامهای به میرکاظمی ریاست سازمان برنامه و بودجه کشور، به نقد گزارههای مطرح شده در گزارش اخیر این سازمان با عنوان «یارانهها در اقتصاد ایران (با تاکید بر یارانههای فرابودجهای و پنهان)» پرداخت. بر اساس گزارش مذکور که شهریور ماه امسال منتشر شد، میزان یارانه اعطایی در بخش انرژی کشور در سال ۱۴۰۰ بیش از ۱۲۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد شده است.
در این نامه رقم محاسبه شده یارانه حاملهای انرژی که با واژه «یارانه پنهان» مطرح شده، از جهت وابستگی به قیمتهای جهانی و نرخ ارز و همچنین مسیری برای کاهش کسری بودجه مورد نقد قرار گرفته و تاکید شده است که این قبیل ارقام نجومی برای یارانههای انرژی میتواند منجر به خطا در سیاستگذاری و تصمیمگیریهای کلان کشور شود. با وجود این تاکید شده است که شرایط فعلی قیمت گذاری حاملهای انرژی از جهات «توزیع عادلانه یارانههای انرژی»، «عرضه انرژی با کمترین هزینه برای دولت» و «کنترل مصارف غیرضرور و مشترکین پرمصرف و بدمصرف» مطلوب نیست و لازم است با شناسایی درست وضع موجود تصمیمات متناسب اخذ شود.
در این نامه برای اصلاح نظام قیمت گذاری حامل های انرژی به الگویی اشاره شده که مبتنی بر اصول زیر است:
مطابق با گزارش منتشر شده از سوی سازمان برنامه و بودجه کشور در شهریور ماه سال جاری تحت عنوان «یارانهها در اقتصاد ایران»، میزان یارانه انرژی کشور در سال ۱۴۰۰ بیش از ۱۲۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد گردیده است. با این حال، بررسیهای کارشناسی حاکی از آن است که شیوه محاسبه یارانه انرژی در گزارش مذکور، از منطق و پیش فرض های قابل دفاع و دقت لازم برخوردار نیست.
در این گزارش، محاسبه یارانه انرژی با روش «شکاف قیمتی مبتنی بر قیمتهای جهانی» انجام گرفته که در آن فرض میشود امکان صادرات همه حامل های انرژی با یک نرخ مشخص جهانی وجود دارد. در نتیجه، اختلاف درآمد حاصل از این «صادرات فرضی به نرخ روز ارز» با «درآمد حاصل از فروش این حاملها در داخل کشور»، تحت عنوان «یارانه پنهان» انرژی برآورد شده و عدد مذکور را حاصل نموده است. اما چنین محاسبهای، از جهات زیر نمی تواند مبنای تعیین میزان یارانههای انرژی در اقتصاد ایران قرار گیرد:
بنابراین توصیه میشود در ارائه این قبیل اعداد و ارقام نجومی برای یارانههای انرژی، که مبنای محاسباتی درستی نداشته و با واقعیت فاصله قابل توجهی دارد، دقت کارشناسی بیشتری لحاظ گردد. در غیر این صورت، ممکن است منجر به خطا در سیاستگذاری و تصمیمگیریهای کلان کشور شود. در همین راستا، به منظور محاسبه هزینههای تامین انرژی که مبنای محاسبات مرتبط با یارانههای انرژی است، استفاده از معیار «قیمت تمام شده تامین هر حامل» که با اقتصاد کشورهای تولیدکننده انرژی همچون ایران تطابق بیشتری دارد، پیشنهاد میشود.
البته لازم به ذکر است که مباحث فوق، به معنی تایید شرایط کنونی نیست، بلکه بر شناسایی درست وضع موجود و در ادامه اتخاذ تصمیمات متناسب با آن تاکید دارد. در حال حاضر قیمت گذاری حاملهای انرژی به گونهای است که:
به منظور رفع چالش های گفته شده، ضروری است الگوی قیمت گذاری در هر حامل انرژی، متناسب با وضعیت آن حامل اصلاح گردد. بر این اساس، پیشنهاد میشود با احصای «قیمت تمام شده هر حامل انرژی» به صورت جداگانه و سپس استفاده از «روش قیمتگذاری پلکانی» مطابق با تجربیات جهانی، قیمت برای «پلههای پایین مصرف و مصارف عمومی» کمتر از قیمت تمام شده و برای «پلههای بالای مصرف و مشترکین بدمصرف» بیشتر از قیمت تمام شده تعیین گردد.
در این الگو، پلکان های قیمتی در هر حامل انرژی باید به گونهای طراحی شود که در مجموع به «توزیع عادلانه یارانههای انرژی»، «عرضه انرژی با کمترین هزینه برای دولت» و «کنترل و مدیریت مصارف غیرضرور و مشترکین پرمصرف و بدمصرف» منجر شود. در واقع از آنجا که دولت عرضه کننده اصلی انرژی در کشور است، پس در جایگاه قیمتگذاری قرار دارد؛ لذا نمیتوان با واگذار کردن قیمتگذاری انرژی به هر نوع بازاری، انتظار کشف قیمت متناسب با شرایط اقتصاد و مدیریت بازار انرژی را داشت، بلکه لازم است الگوی قیمتگذاری دولت به گونهای هوشمندانه و پویا اصلاح شود.
اندیشکده اقتصاد مقاومتی آماده است در جلسه ای حضوری، الگوی پیشنهادی برای اصلاح نظام قیمتگذاری حاملهای انرژی را به دولت محترم ارائه نماید.
امید است تحقق الگوی اقتصاد مقاومتی زمینه پیشرفت ایران اسلامی را بیش از پیش فراهم آورد.
انتهای پیام/ انرژی