بحران اتیلن غرب و پتروشیمی های وابسته به آن مدیریت می‌شود؟

مسیر اقتصاد/ بعد از آنکه طرح ساخت خط لوله اتیلن در سال ۱۳۸۲ تصویب شد، بسیاری از کارشناسان از حوزه های مختلف نقدهای جدی به این طرح وارد کردند اما رویای شیرین ساخت پتروشیمی در طول ایران، چشم و گوش مدیران مسئول را بر تمامی نقدهای مطرح بست.

خط لوله اتیلن ابتدا بیشتر با هدف توسعه پتروشیمی در چند استان که مطالعاتی انجام شده بود، تصویب گردید؛ اما هر سال که از آغاز طرح می گذشت خط اتیلن غرب از یک طرح توسعه ای به طرحی سیاسی بیشتر شبیه شد.

بعضی از نمایندگان و مسئولان استان هایی که در مسیر خط لوله بودند، بدون اینکه بدیهی ترین شرایط حضور صنعت پتروشیمی در یک منطقه را لحاظ کنند، فشارهای سیاسی بسیاری را روانه مدیران دولتی کردند.

این فشارها در سایه بی تدبیری مدیران وقت شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران موجب افزودن واحدهای غیر کارشناسانه دیگری برای تغذیه از اتیلن غرب گشت.

وضعیت اتیلن غرب بعد از ۱۴ سال

امروز چهارده سال گذشته و اتفاقات بسیار نگران کننده تر از آنچه که در سال های قبل پیش بینی می شد، به وقوع پیوسته است:

۱- در تعریف پروژه اتیلن غرب، چهار پتروشیمی تولید الفین برای تامین خوراک آن ذکر شده است که از این چهار پتروشمی، دو مجتمع کاویان و مروارید عملیاتی هستند و ظرفیت اسمی آنها ۲.۵ میلیون تن تولید اتیلن است؛ اما دو مجتمع دیگر یعنی واحدهای الفین گچساران و ایلام با ظرفیت ۱.۱۵ میلیون تن نیمه تمام رها شده اند. این در حالی است که پتروشیمی های مصرف کننده خوراک اتیلن از خط لوله اتیلن مجموعاً نیازمند سه میلیون تن اتیلن خواهند بود.

۲- بسیاری از پتروشیمی های تصویب شده بعد از گذشت چندین سال از زمان مقرر بهره برداری تنها چند درصد پیشرفت داشته اند و این روند کند پیشرفت حاصل از تعریف اشتباه آنها از نظر اقتصادی و محیط زیستی است.

۳- با توجه به پیش بینی روند کمبود اتان از پنج سال آینده، میزان کنونی تولید اتان در ایران صرفا کفاف واحدهای الفینی احداث شده را می دهد و این هشداری است که نه تنها تمام پتروشیمی های کنونی وابسته به این خط لوله را درگیر می کند، بلکه اتمام حجتی برای جلوگیری از ساخت واحدهای جدید بر سر راه این خط لوله است.

چه باید کرد؟

هر چند که امروز برای جبران بسیاری از خسارت ناشی احداث خط لوله اتیلن غرب دیر شده است، اما پیشنهادهایی مطرح می شود که به وسیله آنها می توان جلوی مشکلات بزرگی را که رخ دادن آنها در آینده حتمی است، گرفت:

1. طرح های پتروشیمی که دارای تعریف اشتباهی هستند، باید به سرعت متوقف بشوند؛ چون اصرار به تکمیل این طرح ها به معنای پذیرش ورشکستگی آنها در چند سال اول راه اندازی است. همچنین به خاطر ماهیت آب بر بودن این پتروشیمی ها، نتیجه ساخت آنها صدمات جبران ناپذیر آنها به منابع آبی است. از بارزترین این گونه پروژه ها می توان به پتروشیمی های غیرکارشناسانه اندیمشک و دهدشت اشاره داشت.
2. پتروشیمی الفین سیزدهم (الفین ایلام) با ۸۰ درصد پیشرفت سریعتر به بهره برداری برسد تا فشار ناشی از پتروشیمی ایلام از خط لوله اتیلن غرب برداشته شود و این خط لوله در خوراک رسانی به پتروشیمی های در امتداد خود دچار مشکل نشود.