مسیر اقتصاد/ در سال ۲۰۲۲، شاخص جهانی امنیت غذایی، همه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس (GCC) را در ۵۰ کشور برتر از نظر غذایی در جهان قرار داد. جالب اینکه همه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس حتی بالاتر از هند و برزیل، یکی از بزرگترین تولیدکنندگان مواد غذایی در جهان، قرار دارند. دستیابی به درجه بالایی از امنیت غذایی، برای منطقه‌ای که ۸۵ درصد مواد غذایی خود را وارد می‌کند، از اهمیت بالایی برخوردار است. تجارت دوجانبه بین آفریقا-شورای همکاری خلیج فارس و آسیای جنوبی- شورای همکاری خلیج فارس امنیت غذایی را تقویت کرده که برای مشارکت سه جانبه بین آسیای جنوبی، خلیج فارس و آفریقا در راستای «تنوع سرمایه‌گذاری کشاورزی در خارج از کشور» امری ضروری است.
مشارکت تجاری در جنوب آسیا و سرمایه‌گذاری مستقیم در آفریقا
واردات مواد غذایی GCC در سال ۲۰۲۲ به ۳۴.۱۵ میلیون تن رسید که عربستان و امارات حدود ۸۰ درصد از کل واردات کشاورزی منطقه را به خود اختصاص دادند. آسیای جنوبی (به ویژه هند) در صادرات مواد غذایی به شورای همکاری خلیج فارس جایگاه برتر دارد. این تجارت مواد غذایی توسط مشارکت‌های تجاری ساختاریافته تسهیل می‌شود. به عنوان مثال، در سال ۲۰۲۲، امارات و هند بر سر یک کریدور امنیت غذایی به ارزش ۷ میلیارد دلار طی توافقنامه مشارکت اقتصادی جامع (CEPA) به توافق رسیدند که مزارع هند را مستقیماً به بنادر امارات متصل کنند که تجارت مواد غذایی بین دو کشور افزایش یافت. مشارکت مشابهی از طریق کمربند آسیای جنوبی و شورای همکاری خلیج فارس با امضای توافقنامه تجارت آزاد (FTA) با پاکستان با تمرکز بر واردات مواد غذایی ثبت شد.
در مقابل، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس بیشتر درگیر تولید و حمل و نقل غذا در آفریقا هستند. در نتیجه، شورای همکاری خلیج فارس امنیت غذایی خود را با تصاحب مستقیم زمین در آفریقا که ۶۰ درصد از زمین‌های زراعی کشت نشده جهان را در خود جای داده، تقویت کرده است. تقاضای غذا در خلیج فارس بسیار متفاوت است، به طوری که واردات محصولات کشاورزی امارات (۳۹ میلیارد دلار) و عربستان سعودی (۲۰ میلیارد دلار) از آفریقا بسیار بیشتر از کشورهایی مانند قطر (۱.۵ میلیارد دلار) و عمان (۶۶۷ میلیون دلار) است. این مراودات در میزان سرمایه‌گذاری کشورهای شورای همکاری خلیج فارس در آفریقا ریشه دارد. در حالی که امارات، عربستان، قطر و کویت دارای زمین‌های کشاورزی بزرگ در سودان هستند، کنیا و تانزانیا به ترتیب از قطر و عربستان سرمایه‌گذاری‌های کشاورزی بیشتری دریافت می‌کنند. از این زمین‌ها برای کشت محصولاتی مانند غلات و میوه‌ها استفاده می‌شود که متناسب با نیازهای رژیم غذایی GCC هستند. به عنوان مثال، عربستان سعودی مزرعه برنج ۱۵ هزار هکتاری را در اتیوپی توسعه داده و برنامه‌هایی برای کشت تا ۵۰۰ هزار هکتار دارد.
مثلثی آسیای جنوبی-خلیج فارس-آفریقا
رویکرد شورای همکاری خلیج فارس به امنیت غذایی در آسیای جنوبی و آفریقا، فرصت‌هایی را برای تشکیل این مثلث همکاری فراهم می‌کند. جنوب آسیا به تخصص کشاورزی پیشرفته کمک می‌کند، شورای همکاری خلیج فارس منابع مالی را فراهم می‌کند و آفریقا زمین‌های زراعی دست نخورده وسیعی را ارائه می‌دهد. پیشرفت‌های فن‌آوری جنوب آسیا در کشاورزی مانند نرم‌افزار مدیریت محصول و بذرهای تقویت‌شده ژنتیکی، راهکارهایی را برای افزایش بهره‌وری در کشاورزی آفریقا ارائه می‌دهد. در نتیجه، شرکت‌های فناوری کشاورزی آسیای جنوبی می‌توانند عملکرد مزارع تحت حمایت GCC در آفریقا را بهبود بخشند و تهدیدات تغییرات آب و هوایی را برطرف می‌کند.
حمایت از همکاری‌های مشابه جنوب-جنوب با همکاری صندوق توسعه سرمایه سازمان ملل متحد برای گسترش فناوری‌های کشاورزی هند به آسیا و آفریقا افزایش یافته است. با این حال، این مشارکت‌ها محدود و متمرکز بر هند و آفریقا هستند. گسترش این مشارکت‌ها می‌تواند به سایر کشورهای جنوب آسیا، به ویژه اقتصادهای کشاورزی قوی‌تر مانند پاکستان و بنگلادش، برای دسترسی به بازارهای جدید کمک کند.
مثلث‌سازی این مناطق مزایای مهمی برای همه دارد. برای جنوب آسیا، این مشارکت بازارهای جدیدی را برای گسترش نوآوری‌های کشاورزی و تقویت رشد صادرات محور و گسترش همکاری‌های موجود باز می‌کند. خلیج فارس هم می‌تواند این مشارکت‌ها را تسهیل کند و هم از آن‌ها بهره‌مند شود. این امر امنیت غذایی شورای همکاری خلیج فارس را با افزایش بهره وری زمین و تضمین سهمی در فناوری کشاورزی نوظهور افزایش می‌دهد. تقویت ثبات اقتصادی در آفریقا و جنوب آسیا به شورای همکاری خلیج فارس کمک می‌کند تا شرکای تجاری پایدار و ارتباط ژئوپلیتیکی را به دست آورد. فراتر از امنیت غذایی، این مشارکت‌ها بر اساس جاه طلبی‌های موجود شورای همکاری خلیج فارس، به ویژه امارات و عربستان سعودی، برای تبدیل شدن به یک هاب لجستیکی جهانی است.
آفریقا همچنین از توسعه شتابان کشاورزی حاصل بدون سرمایه گذاری‌های سنگین تحقیق و توسعه که معمولاً برای چنین پیشرفت‌هایی لازم است، سود می‌برد. تزریق شیوه‌های اثبات شده از جنوب آسیا، با حمایت سرمایه شورای همکاری خلیج فارس، می‌تواند به آفریقا در غلبه بر چالش‌های بهره وری طولانی مدت و بهبود رشد کمک کند. در حالی که این فناوری‌ها ممکن است برای اولین بار در زمین‌های کشاورزی تحت حمایت شورای همکاری خلیج فارس به کار گرفته شوند، اما از طریق انتقال دانش در میان جمعیت‌های محلی، مزایایی خواهند داشت.
چهار ستون اصلی در تجارت کشاورزی ائتلاف سه‌گانه
هرچند مزایای این مثلث مشهود بوده، اما تعریف ستون‌های چنین مشارکتی مهم است. در این راستا، چهار ستون اساسی وجود دارد؛ ۱- مذاکرات به رهبری شورای همکاری خلیج فارس، ۲- مشارکت‌های تجاری ساختاریافته، ۳- ادغام با چارچوب‌های تجاری موجود و ۴- مشارکت بخش خصوصی در تجارت مواد غذایی. این ستون‌ها به صورت مجزا کار نمی‌کنند، بلکه برای تقویت رویکرد مثلثی همکاری دارند.
با تکیه بر ستون اول، رهبری شورای همکاری خلیج فارس در تسهیل مذاکرات بین آسیای جنوبی و آفریقا برای ایجاد قراردادهای آزاد تجاری جامع که یک کریدور یکپارچه امنیت غذایی در سه منطقه ایجاد می‌کند، تاثیرگذار خواهد بود. برای تقویت ستون دوم مشارکت‌های ساختاریافته، این قراردادهای آزاد تجاری باید از کاهش تعرفه فراتر رفته و شامل انتقال فناوری، توسعه زیرساخت‌ها و اهداف پایداری شود. علاوه بر این، یک مدل موفق از مثلث‌سازی از ستون سوم موافقت‌نامه‌های تجاری موجود، مانند CEPA هند و امارات و منطقه تجارت آزاد قاره آفریقا (AfCFTA) استفاده می‌کند. برای موفقیت چنین سیاست تجاری، ستون نهایی پذیرش بخش خصوصی بسیار مهم است. این توافقنامه‌ها باید با مشورت بازیگران پیشرو بخش خصوصی، به ویژه شرکت‌های فناوری مواد غذایی در جنوب آسیا توسعه یابد.
منبع: بنیاد تحقیقاتی آبزرور
انتهای پیام/ کشاورزی
