به گزارش مسیر اقتصاد پیمان‌ها و ائتلاف‌های اقتصادی از ابزارهای پیشبرد سیاست‌های کنشگران اصلی بین‌المللی در جهت ساخت نظم مدنظر خود در عرصه روابط بین‌الملل بوده و هستند؛ گروه بریکس نام گروهی از کشورها به رهبری قدرت‌های اقتصادی نوظهور است که از به هم پیوستن حروف اول نام انگلیسی کشورهای عضو یعنی برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی تشکیل شده است. مشابه همه پیمان‌ها و ائتلاف‌های اقتصادی، بریکس نیز واجد سیاست‌های خاص خود در حوزه تجارت، سرمایه‌گذاری، شرکت‌های خرد، کوچک و متوسط، تأمین مالی، تغییرات اقلیمی، انرژی، توسعه زیرساخت، امنیت غذایی و در نهایت توسعه انسانی است.
الحاق ایران به گروه بریکس نیازمند اتخاذ تصمیمات راهبردی
الحاق ایران به بریکس، نیازمند اتخاذ تصمیمات راهبردی است و مشخصا در مورد بعضی موارد، ایران باید موضع خود را مشخص کند سیاست‌هایی نظیر قواعد تجارت آزاد، توسعه انسانی و روابط با کشورهای عضو. از طرف دیگر در یک بررسی کلی از سیاست‌های گروه بریکس می‌توان برداشت کرد که موضوعاتی نظیر اصلاح سازوکار نهادهای جهانی از جمله سازمان جهانی تجارت، بانک جهانی، سازمان ملل و سایر نهادها به نفع این ائتلاف در دستور کار بریکس قرار دارد؛ این موضوع قویا در متن نقشه راه اجرایی ۲۰۲۱ این گروه تصریح شده است. به عنوان مثال در نقشه راه اجرایی بخش «سیستم تجارت چندجانبه» این گروه قویا به اصلاح سازمان تجارت جهانی اشاره شده است.
اگرچه گروه بریکس ظرفیت‌های فراوانی برای ایجاد ائتلاف جدید و اثرگذاری بر ترتیبات بین‌المللی دارد لکن با نظر به نقشه راه اجرایی این گروه می‌توان گفت بریکس هنوز در مراحل اولیه بوده و قادر نیست نظم اساسی جدیدی را به صورت یک جانبه ایجاد کند و بیشتر، توان خود را در جاری ساختن اراده کشورهای عضو در چارچوب‌های ائتلافی و اصلاح نرم ترتیبات بین‌المللی به کار گرفته است. اینکه ایران می‌تواند در این گروه با کشورهایی که همراهی‌هایی در عرصه جهانی با ایران دارند فعالیت‌های مشترک تعریف کرده و برای اهداف خاص به ویژه در حوزه‌های اقتصادی، ائتلاف‌هایی را شکل دهد از مزایای این گروه برای کشورمان است.
آیا بریکس به دنبال ساخت یک نقشه ارزی جدید در جهان است؟
پوتین در دوره اخیر اجلاسیه بریکس بیان کرده است که ایجاد یک ارز ذخیره بین‌المللی بر اساس سبد ارزی کشورهای عضو در حال بررسی است. اما برای ایجاد یک ارز ذخیره بین‌المللی، ابتدا ضروری است همکاری چندجانبه در هم‌تنیده‌ای در حوزه اقتصاد میان اعضا شکل بگیرد. تنها در صورت تحقق چنین همکاری‌ای است که می‌توان انتظار شکل‌گیری نقشه ارزی جدیدی را داشت.
بدین منظور کشورهای عضو این گروه درحال ایجاد مکانیسم‌های قابل اطمینان برای تسویه مالی تجارت فیمابین و بهره‌مندی از آن، به جای سیستم‌های پرداخت بین‌المللی هستند که پیاده‌سازی مبادلات دوجانبه، نخستین قدم این سیاست به شمار می‌رود. جایگاه اقتصادی اعضا و میزان تبادل اقتصادی میان آنها به صورت بالقوه، ظرفیت شکل‌گیری و تقویت یک ارز جدید را ایجاد کرده است اما اینکه چقدر این مهم، عملیاتی باشد فعلا در هاله‌ای از ابهام است.
ایران واسطه اقتصادی خوبی برای اتصال اعضای گروه بریکس است
پذیرش و ورود به چارچوب بریکس به معنای پذیرش برخی الزامات کلان است که جمهوری اسلامی ایران در برخی موارد، رویکردی غیر هم جهت در قبال آنها اتخاذ کرده است؛ ترتیبات عدیده‌ای که از جمله مهمترین آنها می‌توان به سازوکار تجارت آزاد و برخی موارد مانند سند توسعه پایدار ۲۰۳۰ در موضوعات اجتماعی اشاره کرد. در قبال سند ۲۰۳۰ موضع جمهوری اسلامی ایران کاملا مشخص و غیرقابل تغییر است.
در موضوع پیاده‌سازی رویه‌های تجارت آزاد نیز پیشنهاد حاضر، طراحی ابتکار عمل و اتخاذ رویکرد گزینش است. توضیح اینکه با توجه به تغییرات عمده در جغرافیای سیاسی و جغرافیای اقتصادی جهان، طراحی راهبرد تجارت ترجیحی با بعضی کشورها که از منظر راهبردی ارتباط با آنها موضوعیت دارد امری مهم و قابل بررسی است و از این منظر، کنش در قالب سازوکار بریکس در راستای طراحی راهبرد تجارت ترجیحی قابل توصیه است.
ایران باید بتواند واسطه اقتصادی خوبی برای اتصال میان اعضای این گروه علی‌الخصوص روسیه و هند باشد؛ پرونده کریدور شمال – جنوب در این موقعیت اهمیت بسیار خواهد یافت. گروه بریکس ظرفیت مناسبی برای ایجاد ائتلاف ذیل موضوعات مختلف ایجاد کرده است؛ مهم آن است که خواسته‌های کلان اقتصادی جمهوری اسلامی ایران از فضای جهانی چه باشد. پیش از پیوستن به این گروه باید سرفصل‌های اصلی خواسته‌های ایران تهیه گردد.
توصیه‌های سیاستی پیوستن ایران به گروه بریکس
به نظر می‌رسد پیوستن به ترتیبات گروه بریکس و گسترش پیوندهای تجاری و اقتصادی با اعضای گروه بریکس، این رهاورد را برای اقتصاد ایران خواهد داشت که از سیاست‌های تنظیم بازار سنتی خود فاصله گرفته و به جای مداخله قیمتی یا ایجاد ممنوعیت‌ها و مجوزهای بی‌ثبات‌کننده بازار، محورهای زیر را براساس سازوکارها و دستورالعمل‌های اجرایی بریکس در دستور کار خود قرار دهد.
- ایجاد زمینه حرکت به سمت سیاست‌های مشخص و هدفمند حمایت از تولید کننده از طریق ایجاد زنجیره‌های پایدار تأمین؛
- سرمایه‌گذاری در راستای ایجاد ارزش‌افزوده در مسیر زنجیره ارزش؛
- ایجاد سازماندهی صنعتی جدید یا بازآرایی سازماندهی‌های فعلی به تناسب زنجیره‌های ارزش و تأمین جدید؛
- تسهیل‌گری رویه‌های تجاری دو و چندجانبه بر اساس منافع ملی و اقتضائات اقتصاد داخلی.
توفیق ایران در پیوستن به بریکس معطوف به این است که پیرو یک روایت توسعه‌ای صورت گیرد و ایران با گزینش از مزیت‌های چنین نهادهای بین‌المللی‌ای اهداف توسعه‌ای خود را پیش ببرد. با توجه به احتمال ماندگاری تحریم‌ها علیه ایران به نظر می‌رسد کنش ایران در قالب ائتلاف‌های جدید و رایزنی‌های سیاسی و اقتصادی دو و چندجانبه در قالب چنین ائتلاف‌هایی می‌تواند زمینه ایجاد استانداردهای اقتصادی و تجاری جدید را فراهم کند؛ نظیر استانداردهای جدید در حوزه نقل وانتقال وجوه، کیفیت محصولات، کیفیت خدمات لجستیک و غیره.
منبع: گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، شماره مسلسل: ۲۲۰۱۸۵۸۸
انتهای پیام/ تجارت و دیپلماسی
